روابط صوفيه و معتزله

بين تصوف و معتزله كه هر دو در قرن دوم هجري به وجود آمده بودند، اختلافات جدي وجود داشت. اولين عامل تضاد آنها، پيوند صوفيه با مذاهب اهل حديث (مذهب شافعي، حنبلي، مالكي، ثوري و ظاهري) بود؛ زيرا اهل حديث مخالفان آشتي ناپذير معتزله بودند؛ بر همين اساس، رويارويي صوفيه و معتزله اجتناب ناپذير به نظر مي رسيد. علاوه بر آن، اين دو مكتب بر سر مسائل متعددي با يكديگر اختلاف داشتند؛ مهم ترين آنها نفي كرامات پيشوايان تصوف به وسيل ة معتزله بود. در مورد صفات الهي، ديدار خداوند و مسئلة جبر و اختيار هم بين صوفيه و معتزله اختلاف وجود داشت. در نهايت مكتب معتزله پس از اينكه دوره اي از رشد و شكوفايي را در دورة آل بويه تجربه كرد، از بين رفت. در اين جريان اشعري ها نقش عمده اي داشتند، اما نقش صوفيه نيز قابل توجه بود. اين پژوهش بر آن است تا دلايل اختلاف صوفيه و معتزله و نقش صوفيه را در زوال معتزله بررسي كند.