نقش تلقيح بذر گندم (Triticum aestivum L) با كودهاي زيستي در كاهش خسارت ناشي از تنش خشكي

به منظور بررسي اثر تلقيح بذر گندم با كودهاي زيستي در كاهش خسارت تنش خشكي انتهاي فصل رشد، آزمايشي در ١٣٩٠ در مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان تهران اجرا شد. چهار تيمار تلقيح بذر با كود زيستي - سال زراعي ٩١ و Azotobacter chroococcum تلقيح با باكتري ازتوباكتر ،Glomus intraradices (عدم تلقيح، تلقيح با قارچ ميكوريزا تلقيح با هر دو ريزجاندار) در قالب طرح بلوكهاي كامل تصادفي در ٣ تكرار مورد ارزيابي قرار گرفتند و همزمان، آزمايش مشابه ديگري ( تيمارهاي يكسان، نوع خاك يكسان و شرايط كاشت، داشت و برداشت مشابه) اما در محيط تنش (قطع آبياري در زمان ورود ٥٠ درصد بوته ها به فاز گلدهي) اجرا شد. نتايج نشان داد كه تنش قطع آبياري در زمان ٥٠ درصد گلدهي سبب ٢١ درصد كاهش از ٧٧٦٣ كيلوگرم در هكتار / كاهش عملكرد دانه در سطح آماري ١ درصد شد. ميانگين عملكرد دانه با ٣ براي آبياري مطلوب به ٦١٠٨ كيلوگرم در هكتار رسيد و بهطور عمده ناشي از كاهش تعداد دانه در خوشه، تعداد پنجه بارور، عملكرد ماده خشك و تا حد كمتري وزن هزار دانه بود. درصد پروتيين و فسفر دانه در شرايط تنش، افزايش نشان داد اما اين افزايش تنها براي درصد پروتيين معنيدار بود. تعداد پنجه بارور، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، عملكرد زيستي، عملكرد دانه، درصد و عملكرد پروتيين، درصد و عملكرد فسفر و محتواي نسبي آب برگ تحت تأثير تلقيح بذر با كود زيستي قرار گرفتند. اثر مثبت تلقيح بذر بر عملكرد دانه، براي قارچ ميكوريزا تا حدي بيشتر از ازتوباكتر بود اگرچه هر سه سطح تلقيح سبب افزايش ميانگين عملكرد دانه در مقايسه با شاهد شد. ميانگين عملكرد دانه در تيمار تنش و بدون انجام تلقيح معادل ٦١٢٩ و ٦٤٠٣ كيلوگرم در هكتار ، ٥٤٣٧ كيلوگرم در هكتار بود اما در همين شرايط، انجام تلقيح سبب افزايش آن به ٦٤٦٣ بهترتيب براي ميكوريزا، ازتوباكتر و تلقيح توأم گرديد. درصد و عملكرد پروتيين و همچنين درصد و عملكرد فسفر دانه در اثر تلقيح بذر افزايش نشان داد. تنش خشكي در فاز زايشي اثري بر محتواي نسبي آب برگ نداشت. با اينحال انجام تلقيح سبب افزايش درصد محتواي نسبي آب برگها و بهبود دوام سطح برگ گندم شد.