تاثير زهكشي سطحي ميان‌فصل بر مشخصات ترك‌هاي ايجاد شده در خاك سطحي مزارع شاليزاري

Effect of midseason surface drainage on the cracks characteristics of surface soil in paddy fields

سابقه و هدف: در راستاي افزايش بهره‌وري اراضي شاليزاري مديريت مناسب زهكشي ميان‌فصل مي‌تواند به‌عنوان يك گزينه مد‌نظر قرار گيرد. با توجه به اثر ميزان رطوبت خاك و طول دوره خشكي بر مشخصات و ميزان گسترش ترك‌هاي خاك، هدف از اين مطالعه بررسي و تحليل مشخصات ترك‌هاي ايجاد شده در سطح خاك بر اثر اعمال تداوم‌هاي مختلف زهكشي سطحي ميان‌فصل در كشت برنج رقم طارم هاشمي بود. مواد و روش‌ها: عمليات مزرعه‌اي در قالب طرح آزمايشي بلوك‌هاي كاملاً تصادفي با شش تيمار تداوم زهكشي صفر (شاهد)، 5، 7، 9، 11 و 13 روز در 3 تكرار در اراضي شاليزاري مركز ترويج و توسعه تكنولوژي هراز و به مساحت 360 مترمربع به اجرا درآمد. رطوبت خاك در طول دوره زهكشي ميان فصل براي تيمارهاي مختلف به‌صورت روزانه اندازه‌گيري شد. همچنين در پايان دوره زهكشي سطحي تيمارهاي مختلف و پيش از آبياري مجدد كرت‌ها، 12 نقطه از هر كرت به‌صورت شبكه‌اي و با فواصل 1×1 متر انتخاب شد و مشخصات ترك‌هاي ايجاد شده در اين نقاط (طول، عرض و عمق ترك‌ها) اندازه گيري شد. اندازه گيري تحمل پذيري خاك در كرت هاي آزمايشي، پس از برداشت محصول با استفاده از دستگاه نفوذسنج مخروطي در پنج عمق (5، 10، 15، 20 و 25 سانتي‌متر) انجام شد. يافته‌ها: بر اساس نتايج به‌دست آمده، اثر زمان تداوم زهكشي سطحي ميان‌فصل بر طول، عرض و عمق ترك‌هاي ايجاد شده در سطح خاك معني داري بود. بيش‌ترين مقادير عرض و طول ترك هاي ايجاد شده در سطح خاك به‌ترتيب با ميانگين 7 ميلي متر و 10 سانتي متر در تيمار تداوم زهكشي 13 روز به‌دست آمد. اعمال تيمارهاي تداوم زهكشي 11 و 13 روز سبب افزايش معني دار عمق ترك هاي ايجاد شده در سطح خاك شد. در محدوده رطوبتي كم‌تر از حد ظرفيت زراعي، افزايش قابل ملاحظه طول و عرض ترك هاي ايجاد شده در سطح خاك با اندكي تغيير در ميزان رطوبت خاك مشاهده شد. براي عمق هاي مختلف خاك از صفر تا 25 سانتي‌متر، تفاوت بين بيش‌ترين (تيمار تداوم زهكشي 13 روز) و كم‌ترين (تيمار شاهد) مقدار اندازه‌گيري شده تحمل پذيري خاك به‌طور ميانگين برابر 8/228 كيلوپاسكال به‌دست آمد. نتيجه‌گيري: اعمال تداوم زهكشي ميان‌فصل تا 17 روز در منطقه مورد مطالعه، با توجه به كم‌تر بودن بيشينه عمق ترك ايجاد شده از عمق لايه سخت خاك و از ديدگاه مديريت آبياري تحت‌تاثير ترك‌هاي ايجاد شده در سطح خاك، قابل توصيه است. افزايش تحمل‌پذيري خاك در زمان برداشت محصول، قابليت تردد ادوات كشاورزي را بالا برده كه باعث كمينه شدن مصرف انرژي و ساعات كاري مي‌گردد، در ضمن شرايط براي كشت محصولات ثانويه مناسب‌تر مي‌گردد.

Background and Objectives: To increase productivity of paddy fields, a suitable management of midseason drainage can be considered. Due to the effect of soil moisture and dry duration on the characteristics of soil cracks, this study was conducted to investigate the effect of surface midseason drainage duration in paddy fields of Tarom-Hashemi rice cultivar on surface cracks of soil. Materials and Methods: A field experiment was done with the six surface drainage duration treatments of 0, 5, 7, 9, 11, 13 days and three replications at Haraz Extension and Technology Development Center. The planted area was 360 m2. The values of daily soil moisture were measured during midseason drainage for different treatments. Also, there were identified 12 points of each plot on a 1×1 network and the soil cracks characteristics (length, width and depth) were measured in these points. After harvesting, the soil bearing capacity in experimental plots were measured using a cone penetrometer in five depth (5, 10, 15, 20 and 25 cm). Results: Base on the results, the effects of surface midseason drainage duration on length, width and depth of the soil cracks were significant. Maximum width and length of the soil cracks were 7 mm and 10 cm, respectively, which were gained by 13-day drainage duration treatment. Application of the 11 and 13 days drainage duration treatments significantly increased the depth of soil cracks. Also, for the values less than FC, a little decrease in soil moisture resulted in a considerable increase in soil cracks length and width. For different depth of soil from 0 to 25 cm, the mean difference between the highest (13-day drainage duration treatment) and lowest (control) measured soil bearing capacity was gained 228.8 kPa. Conclusion: With considering the maximum soil crack depth be less than hardpan depth, applying 17-day midseason drainage duration in study area is recommended. Increasing soil bearing capacity at the harvesting time will make the land ready to apply agricultural machines that minimizes energy consumption and working hours. Therefore, the conditions will be more suitable for the cultivation of secondary products.