بررسي سازگاري و فنولوژي برخي از گونه‌هاي جنس آويشن در شرايط زراعي

Phenology and compatibility of different Thymus species under agricultural conditions

جنس Thymus از خانواده Lamiaceae بیش از 215 گونه مختلف آن در سراسر جهان یافت می‌شود. این جنس در ایران شامل 18 گونه معطر و چند ساله است كه از میان آنها 4 گونه انحصاری ایران هستند. گونه‌های مختلف آویشن در صنایع غذایی، دارویی و آرایشی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این پژوهش به‌منظور آشنایی با نحوه كاشت، داشت، برداشت، سازگاری و تولید گونه‌های مختلف جنس آویشن برای مصارف سنتی و تأمین مواد اولیه برای كارخانه‌های داروسازی و اسانس‌گیری و كاهش بهره‌برداری بی‌رویه از طبیعت، از سال 1390-1387 به مدت چهار سال در ایستگاه تحقیقات گیاهان دارویی مركز تحقیقات كشاورزی و منابع طبیعی استان یزد به اجرا درآمد. برای این منظور بذرهای 69 اكسشن از گونه‌های مختلف آویشن ارسالی از بانك ژن منابع طبیعی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع كشور در كرت‌های آزمایشی كشت شد (30 بوته از هر اكسشن). سپس مراحل فنولوژی، میزان استقرار گیاهان و به‌علاوه میزان تولید محصول، سطح تاج پوشش، ارتفاع گیاه، وزن هزاردانه و میزان تولید بذر آنها مورد بررسی قرار گرفت. در این پژوهش از 69 اكسشن كشت شده 8 اكسشن با شرایط اقلیمی ایستگاه سازگار، 28 اكسشن نسبتاً سازگار و 33 اكسشن كمتر سازگار بودند. میانگین درصد بوته‌های استقرار یافته در هر كرت آزمایشی در سالهای 1388، 1389 و1390 به‌ترتیب 75%، 68% و 58% بود. در پایان اجرای طرح حداقل میزان استقرار 7% مربوط به اكسشن XDRNJI (T. lancifolius×T. pubescens) با منشأ استان مركزی و حداكثر 100% مربوط به اكسشن BHUXDR (T. fedchenkoi×T. pubescens) با منشأ استان زنجان به‌عنوان اكسشن برتر سازگار معرفی شد.

The Thymus genus, belonging to Lamiaceae family, consists of over 215 different species in the world. Eighteen species are growing naturally in Iran, among which four species are endemic. Different species of thyme are used in the food, pharmaceutical and cosmetics industries. This research, conducted in Yazd province during 2008-2011, was aimed to investigate the phenology and compatibility of different thyme species. The seeds of 69 accessions of unknown thyme species, provided by the natural resources gene bank of Iran, were planted to study the phenology and establishment rate. According to the obtained results, among 69 accessions studied, eight accessions were compatible with the climate conditions of the study station, 28 accessions were fairly compatible, and 33 accessions were less compatible. The average of establishment rate was calculated to be 75%, 68% and 58% in 2009, 2010 and 2011, respectively. The highest establishment rate (100%) was related to accession BHUXD )T. fedchenkoi×T. pubescens(, selected as superior accession, and the lowest establishment rate (7%) was related to accession XDRNJI (T. lancifolius×T. pubescens).