تأثير تركيب‌هاي هورموني بر القاء كالوس گياه دارويي كرفس كوهي (Kelussia odoratissimia Mozaff.) و بررسي رشد آن در محيط كشت مايع

Impact of hormonal combination on callus induction of Kelussia odoratissimia Mozaff. and evaluating its growth in broth

كرفس كوهی (Kelussia odoratissima Mozaff.) از تیره چتریان از گونه‌های شناخته شده دارویی بومی مراتع ایران بوده كه تاكنون وجود آن در سایر مناطق جهان گزارش نشده‌است. به‌دلیل برداشت بی‌رویه آن در اوایل دوره رویشی و زمان نسبتاً زیاد مورد نیاز برای استقرار و تولید بذر، این گیاه فرصت تجدید حیات و تولید بذر را نداشته و به همین دلیل از گیاهان در معرض انقراض ایران محسوب می‌شود. پیشرفت‌های صورت گرفته در زمینه كشت بافت می‌توانند كارآیی بسیاری در تكثیر گیاهان در معرض خطر انقراض و همچنین افزایش توان ژنتیكی گیاهان دارویی داشته باشند. به‌منظور بررسی تأثیر تیمارهای هورمونی بر القای كالوس از گیاهچه‌های استریل ریزنمونه تهیه گردید. تیمارها شامل محیط كشت پایه MS به همراه سطوح مختلف هورمون [2-4-D (5/0، 1 و 2 یا a1، a2، a3) + Kin (0، 5/0 و 1 یا b1، b2، b3)] و محیط كشت پایه MS به همراه [NAA (5/0، 1 و 2 یا a4، a5، a6) + BA (0، 5/0 و 1 یا b4، b5، b6)] بود. پس از یك ماه میزان رشد، وزن و درصد كال‌زایی اندازه‌گیری و مقایسه شد. با در نظر گرفتن صفات فوق بیشترین اندازه كالوس (41/6 میلی‌متر) و بیشترین درصد كال‌زایی (93%) در غلظت [(mgl-15/0) Kin + (mgl-12) 2,4-D] و بیشترین وزن كالوس (1408/0 گرم) در غلظت [(mgl-11) NAA + (mgl-15/0) BA] بدست آمد. سپس به‌منظور بررسی كالوس‌ها در شرایط محیط مایع و ایجاد سوسپانسیون سلولی، تركیب‌های هورمونی برگزیده [(2)2-4-D + (5/0) Kin] و [(2) NAA + (5/0) BA] در دو محیط MS و B5 با سه سطح آنتی‌اكسیدان (PVP، PVPP و PVP + PVPP) جمعاً 12 تیمار در 4 هفته متوالی ارزیابی شدند. نتایج تفاوت معنی‌داری را در سطح 5% بین عوامل مؤثر بر وزن خشك سلول نشان داد، در حالی‌كه این عوامل بر روی وزن تر تأثیر معنی‌داری نداشتند. بیشترین وزن تر و خشك مربوط به محیط B5 با PVP (1/0) به میزان 6940/1 گرم بود. وزن تر و خشك سلول در طی هفته‌های متوالی روند افزایشی را نشان داد.

K. odoratissima Mozaff., belonging to the Apiaceae family, is a known medicinal and forage species, endemic to Iran. It has not been reported in other regions of the world. Due to the excessive harvesting in the early period of growth and the relatively high time required for the establishment and seed production, this species does not have the opportunity to revitalize and seed production and for this reason, it is considered as one of the endangered species of Iran. Advances in tissue culture can be most effective in propagation of endangered plants as well as increasing the genetic potential of medicinal plants. To study the effect hormonal treatments on callus induction sterile seedling explants were prepared. Treatments included MS basal medium along with different hormonal levels (2,4-D (0.5, 1 and 2 mg/l) or a1, a2, a3 + Kin (0, 0.5 and 1 mg/l) or b1, b2, b3) and Ms basal medium with (NAA (0.5, 1 and 2 mg/l) or a4, a5, a6 + BA (0, 0.5 and 1 mg/l) or b4, b5, b6). After a month, growth (size), weight and callus induction percentage were measured and compared. Considering the above traits, the maximum size of callus (6.41mm) and the most callus induction percentage (93%) were obtained at 2,4-D (2mgl-1)+kin (0.5mgl-1) while the highest callus weight was obtained at NAA (1mgl-1) + BA (0.5mgl-1).Combined hormones (2mg/l 2,4-D + 0.5 mg/l kin) and (2mg/l NAA + 0.5mg/l BA) in two media, MS and B5, along with three antioxidants (PVP, PVPP and PVP + PVPP), totally 12 treatments, were evaluated within four consecutive weeks under broth condition and cell suspension establishment. According to the results, significant differences were found (p< 0.05) among the factors affecting cell dry weight while these factors had no significant effect on fresh weight. The highest fresh and dry weights were obtained at B5 medium with PVP (0.1) (1.6940 gr). Fresh and dry weight of cells showed an increasing trend during the consecutive weeks.