اثر ارتفاع از سطح دريا و خصوصيات فيزيكوشيميايي خاك بر مواد مؤثره گياه آويشن (Thymus fallax Fisch.et C.A. Mey.) در رويشگاه‌هاي طبيعي لرستان

Effects of altitude and soil characteristics on essential of Thymus fallax Fisch.et C.A. Mey. in different habitats of Lorestan province

جنس آویشن (Thymus) یكی از جنس‌های مهم خانواده نعنا (Lamiaceae) بوده كه متعلق به زیر خانواده Nepetoideae است. در این پژوهش رابطه بین ارتفاع از سطح دریا و برخی خصوصیات فیزیكوشیمیایی خاك به‌عنوان فاكتورهای مهم و اثرگذار بر مقادیر كمّی و كیفی اسانس گونه Thymus fallax Fisch.et C.A. Mey. در رویشگاه‌های طبیعی آن در استان لرستان مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور ابتدا چهار رویشگاه طبیعی این گونه (زاغه، الشتر، رازان و ریمله) با ارتفاع‌های مختلف از سطح دریا مشخص شد. پس از تهیه نمونه از سرشاخه‌های گلدار گونه مذكور، استخراج اسانس به روش تقطیر با آب با دستگاه كلونجر انجام گردید. سپس برای تعیین تركیب‌های تشكیل‌دهنده اسانس از دستگاه GC و GC/MS استفاده گردید. تجزیه و تحلیل داده‌های بدست آمده با نرم‌افزار SPSS و مقایسه میانگین تیمارها با آزمون چنددامنه‌ای دانكن انجام شد. نتایج بدست آمده نشان داد كه رویشگاه ریمله با 8/2% بیشترین مقدار اسانس را در مقایسه با سایر رویشگاه‌ها داشت. تركیب‌های عمده موجود در اسانس گونه مورد بررسی كارواكرول، تیمول، گاما-ترپینن، پارا-سیمن، كامفن و ژرانیول تعیین گردید. با افزایش ارتفاع از سطح دریا درصد تركیب‌هایی مانند كارواكرول و تیمول در اسانس افزایش معنی‌داری داشت. همچنین نتایج نشان می‌دهد كه برخی خصوصیات فیزیكوشیمیایی خاك رویشگاه‌های مورد بررسی با تركیب‌های موجود در اسانس همبستگی معنی‌داری دارند كه بر این اساس مدل رگرسیون خطی نیز بدست آمد.

Thymus is one of the most important genera of the Lamiaceae family, belonging to the Nepetoideae sub family. In this study, the relationship between altitude from sea level and soil physical and chemical characteristics as important factors affecting the quantitative and qualitative essential oils of Thymus fallax Fisch.et C.A. Mey.were examined. Four natural habitats of this species (Zagheh, Alashtar, Razan and Rhimeleh) were selected. Aboveground samples were collected in flowering stage and the essential oils were extracted with hydrodistilation method. Essential oils composition was determined using GC & GC/MS. Data analysis was performed by SPSS software, and Duncanʹs Multiple Range Test was used for mean comparison. According to the obtained results, the highest essential oil was recorded for Rhimeleh (2.8 %w/w) as compared to other habitats. The main components in the essential oils were carvacrol, thymol, gamma- terpinen, p-cymen, champhen and geranial. With increasing altitude, the percentage of carvacrol and thymol increased significantly. Some soil characteristics were correlated with the essential oils, presented in a linear regression model.