مقايسه تركيب‌هاي شيميايي اسانس اندام‌هاي زايشي درخت زيتون تلخ (Melia azedarach L.) كاشته شده در باغ گياه‌شناسي كاشان

Comparison on chemical composition of essential oil of reproductive organs of Melia azedarach L. cultivated in Kashan Botanical Garden

جنس زیتون تلخ (Melia L.) متعلق به خانواده سنجد تلخ (Meliaceae)، دارای گونه‌های درختی متعددی است كه تاكنون بالغ بر 15 گونه از این جنس در جهان و 2 گونه از ایران گزارش شده‌‌است. در این تحقیق تركیب‌های شیمیایی اسانس اندام‌های زایشی گونه زیتون تلخ (Melia azedarach L.) كاشته شده در باغ گیاه‌شناسی كاشان مورد بررسی قرار گرفت. سرشاخه‌های گلدار و میوه‌های رسیده این گیاه در بهار سال 1388 جمع‌آوری و در شرایط آزمایشگاه خشك شدند و به روش تقطیر و استخراج با بخار همزمان با حلال آلی (Simultaneous steam distillation extraction) اسانس‌گیری شدند. برای شناسایی تركیب‌های تشكیل‌دهنده اسانس، از دستگاه‌های گاز كروماتوگرافی (GC) و گاز كروماتوگرافی متصل‌ شده به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) استفاده شد. بازدهی اسانس گل‌ها و میوه‌ها به‌ترتیب 02/0% و 01/0% وزنی/وزنی بدست آمد. 10 تركیب شیمیایی در اسانس سرشاخه‌های گلدار گیاه و 35 تركیب در اسانس میوه گیاه زیتون تلخ شناسایی گردید. اجزای اصلی اسانس گل‌ها شامل: ترانس-نرولیدول (9/38%)، بی‌سیكلوژرماكرن (2/8%) و ویریدیفلورول (1/8%) بودند. بیشترین تركیب‌های تشكیل‌دهنده اسانس میوه‌های گیاه شامل: آرومادندرن (9/21%)، بی‌سیكلوژرماكرن (7/13%)، گلوبولول (1/8%)، اسپاتولنول (5/6%)، آلو-آرومادندرن (7/4%) و بتا-كاریوفیلن (7/4%) بودند. بخش عمده تركیب‌های تشكیل‌دهنده اسانس گل‌ها، سسكوئی‌ترپن‌های اكسیژن‌دار بودند. در حالی‌كه بیشترین قسمت اصلی تركیب‌های شیمیایی اسانس میوه‌ها، مربوط به سسكوئی‌ترپن‌های هیدروكربنی بود و اثری از مونوترپن‌های هیدروكربنی در اندام‌های زایشی گیاه دیده نشد.

Melia L. genus, belonging to the Meliaceae family, has important tree species.There are more than 15 species of this genus in the world and two species from Iran have been reported so far. In this study, the chemical compositions of the essential oils of reproductive organs of M. azedarach L., cultivated in Kashan Botanical Garden, were investigated. The flowering branches and ripe fruits of this species were collected in the spring of 2009 and dried in the shade (at room temperature). The essentila oil was extracted by simultaneous steam distillation extraction method. The oil analysis was performed by using GC and GC-MS. The essential oil yield of flowering branches and fruits was calculated to be 0.02% and 0.01% (w/w), respectively.Ten and 35 chemical compositions were identified in the essentila oils of flowering branches and fruits of this species. The main components of the essential oils of flowers were E-nerolidole (39%), bicyclogermacrene (8.2%) and viridiflorol (8.1%). The main components of the essential oils of fruits were aromadendrene (21.9%), bicyclogermacrene (13.7%), globulol (8.1%), spathulenol (6.5%), allo-aromadendrene (4.7%), β-caryophyllene (4.7%). Oxygenated sesquiterpens were identified as main component in the essential oil of flowers, while the major chemical component of the essential oils of fruits were associated with hydrocarbon sesquiterpens, and hydrocarbon monoterpenes were not found in plant reproductive organs.