بررسي اثرات كود نيتروژن و زمان برداشت بر روي صفات زراعي، اسانس و منتول نعناع فلفلي (Mentha piperita L.)

Effects of nitrogen fertilizer and harvest time on agronomy, essential oil and menthol of Mentha piperita L.

نعناع یكی از مهمترین گیاهان خانواده Labiatae است كه از نظر دارویی، غذایی و بهداشتی كاربرد گسترده‌ای دارد. اسانس و تركیب‌های تشكیل‌دهنده آن از اجزای مهم این گیاه بوده و به‌شدت تحت تأثیر عوامل به‌زراعی قرار می‌گیرد. در این تحقیق اثرات سطوح مختلف كود نیتروژن و زمان برداشت روی عملكرد و اجزای آن، اسانس و منتول نعناع فلفلی (Mentha piperita L.) مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش در قالب طرح اسپلیت پلات با سه تكرار به اجرا درآمد. صفات اندازه‌گیری شده در این تحقیق شامل طول برگ، عرض برگ، ارتفاع گیاه، وزن تر اندام هوایی در هر مترمربع در چین اول و دوم، وزن تر 100 برگ، میزان اسانس چین اول و دوم، میزان منتول در چین اول و دوم، عملكرد كل اندام هوایی در هكتار و عملكرد اسانس در هكتار بود. نتایج تجزیه واریانس صفات مورد مطالعه نشان داد كه سطوح مختلف كود نیتروژن و زمان برداشت روی كلیه صفات بجز طول برگ اثر معنی‌داری داشت. اثرات متقابل ازت و زمان برداشت روی كلیه صفات بجز صفات طول و عرض برگ، تفاوت معنی‌داری را نشان داد. مقایسه میانگین صفات نشان داد كه ارتفاع گیاه، وزن تر اندام هوایی در مترمربع، وزن تر 100 برگ، اسانس چین اول، منتول چین اول و دوم، عملكرد اندام هوایی در هكتار و عملكرد اسانس با افزایش مصرف ازت افزایش یافتند. مقایسه میانگین زمان‌های مختلف برداشت روی صفات نشان داد كه بیشترین عملكرد كل اندام هوایی و عملكرد اسانس در زمان شروع غنچه‌دهی بدست آمده‌است. اثرات متقابل سطوح مختلف كود نیتروژن و زمان برداشت همچنین نشان داد كه بیشترین عملكرد اندام هوایی در هكتار در زمان مصرف 200 كیلوگرم در هكتار كود نیتروژن و در زمان شروع غنچه‌دهی و بالاترین میزان منتول در سطح مصرف 300 كیلوگرم در هكتار كود نیتروژن و در زمان 50 درصد گلدهی بدست آمده‌است. درصد اسانس در چین دوم نسبت به چین اول معنی‌دار و روند كاهشی داشته‌است. به‌طور كلی نتایج نشان داد كه بهترین تاریخ برداشت جهت حصول به حداكثر عملكرد تر اندام هوایی و اسانس در گیاه نعناع فلفلی، زمان شروع غنچه‌دهی و میزان مصرف 200 كیلوگرم كود نیتروژن بوده‌است.

Mint (Mentha piperita L.), belonging to Labiatae family, is one of the most important plants, which is used widely in terms of pharmaceutical, food and health. Essential oils and compounds are important components of the plant and are severely affected by agricultural agents. In this study, the effects of nitrogen fertilizer and harvesting time on yield and yield components, essential oil and menthol were studied. A split-plot design with three replications was used. The measured traits included leaf length, leaf width, plant height, fresh weight per square meter in the first and second harvest, fresh weight of 100 leaves, essential and oil menthol of the first second harvest,  shoot yield and essential oil yield per hectare. Variance analysis results showed that different levels of nitrogen and harvesting time had a significant effect on all traits except for leaf length. The interaction of nitrogen and harvesting time showed a significant difference for all traits except leaf length and width. Mean comparison of traits showed that the plant height, fresh weight per square meter, fresh weight of 100 leaves, essential oil of the first harvest, menthol of the first and second harvest, shoot yield per hectare and essential oil yield increased with increasing of nitrogen intake. Mean comparison of different harvesting times showed that the highest shoot yield and essential oil yield were obtained at budding stage. The interaction between different levels of nitrogen fertilizer and harvesting time also showed that the highest shoot yield per hectare was obtained by the application of 200 kilograms of nitrogen fertilizer per hectare at budding stage. The highest amount of menthol was obtained at consumption level of 300 kg nitrogen fertilizer per hectare and at 50 % flowering. In addition, according to the obtained results, essential oil percentage of the second harvests showed a significant decreasing trend. Overall, results showed that the highest fresh yield per hectare and essential oil were obtained at budding stage and consumption level of 200 kg/ha nitrogen fertilizer.