مقايسه تركيب‌هاي شيميايي اسانس برگ، گل، ساقه و ريشه Nepeta bornmuelleri Hausskn. ex Bornm.

Chemical composition of the essential oils from leaves, flowers, stems and roots of Nepeta bornmuelleri Hausskn. ex Bornm.

جنس Nepeta، متعلق به تیره نعناع (Lamiaceae)، در ایران 67 گونه دارد كه اغلب آنها انحصاری ایران هستند. هدف از این مطالعه، مقایسه كمّی و كیفی اسانس برگ، گل، ساقه و ریشه Nepeta bornmuelleri Hausskn. ex Bornm.، از گونه‌های انحصاری و معطر بود. این گیاه در اردیبهشت ماه 1390 از كوه هزار واقع در استان كرمان جمع‌آوری شد و از برگ، گل، ساقه و ریشه آن به‌طور جداگانه، به روش تقطیر با آب، اسانس‌گیری بعمل آمد. تركیب‌های تشكیل‌دهنده روغن‌های اسانسی با استفاده از دستگاه‌های كروماتوگراف گازی (GC) و كروماتوگراف گازی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) شناسایی شدند. در روغن‌های اسانسی برگ و گل، به‌ترتیب 38 و 19 تركیب شناسایی شد كه 6/98% و 5/94% اسانس را تشكیل می‌دادند. βa4،α7،βa7-نپتالاكتون (2/29% و 8/26%)، 1،8-سینئول (6/19% و 6/14%)، αa4،α7،αa7-نپتالاكتون (6/6% و 5/19%) و بتا-پینن (9/18% و 4/11%) به‌ترتیب تركیب‌های عمده در اسانس برگ و گل بودند. همچنین، از بین 9 تركیب شناسایی شده در اسانس ساقه كه 8/95% اسانس را تشكیل می‌دادند، βa4،α7،βa7-نپتالاكتون (8/39%)، كاریوفیلن اكسید (1/24%) و 1،8-سینئول (8/12%)، اجزاء اصلی بودند. از طرف دیگر، 12 تركیب در اسانس ریشه شناسایی شد كه 3/99% آن را شامل می‌شدند. تركیب‌های عمده، ایزومرهای βa4،α7،βa7-نپتالاكتون (2/73%) و αa4،α7،αa7-نپتالاكتون (4/13%) بودند. نتایج این تحقیق نشان داد كه نپتالاكتون جزء اصلی روغن‌های اسانسی حاصل از اندام‌های مختلف N. bornmuelleri می‌باشد.

The genus Nepeta, belonging to the Lamiaceae family, has 67 species in Iran, most of which are endemic. In this study we provide a qualitative and quantitative comparison of essential oil of leaves, flowers, stems and roots. Nepeta bornmuelleri Hausskn. ex Bornm., an endemic and aromatic species, was collected from Hezar mountain, Kerman province, Iran, in May 2011. The essential oils of leaves, flowers, stems and roots of the plantwere separately extracted using hydrodistillation method and analyzed by GC and GC/MS. In the leaf and flower oils, 38 and 19 components were identified, representing 98.% and 94.5% of the total oils, with 4aβ,7α,7aβ-nepetalactone (29.2% and 26.8%), 1,8-cineole (19.6% and 14.6%), 4aα,7α,7aα-nepetalactone (6.6% and 19.5%) and β-pinene (18.9% and 11.4%) as the main constituents, respectively. The stem oil was characterized by higher amount of 4aβ,7α,7aβ-nepetalactone (39.8%), caryophyllene oxide (24.1%) and 1,8-cineole (12.8%) among the 9 components comprising 95.8% of the total oil. Furthermore, 12 compounds were identified in the root oil, representing 99.3% of the total oil. 4aβ,7α,7aβ-Nepetalactone (73.2%) and 4aα,7α,7aα-nepetalactone (13.4%) isomers were found to be the major constituents. As a result, nepetalactone was the dominant component in the essential oils of N. bornmuelleri.