بررسي تركيب‌هاي شيميايي اسانس اندام‌هاي مختلف گياه Centaurea zuvandica (Sosn.) Sosn. از رويشگاه‌هاي مختلف

Essential oil composition of different parts of Centaurea zuvandica (Sosn.) Sosn. from different localities in Iran

گونه Centaurea zuvandica (Sosn.) Sosn. نوعی گل‌گندم چندساله است كه در مناطق شمال و شمال‌غربی كشور پراكنش دارد. اندام هوایی گیاه در مرحله گلدهی در پایان خرداد 1390 از مناطق فیروزكوه، قائم‌شهر و جاده چالوس جمع‌آوری گردید. اندام‌های گیاهان تفكیك شده و در دمای محیط خشك شده و بعد به ذرات كوچك آسیاب شدند. نمونه ساقه همراه برگ و گل‌آذین به تفكیك با روش تقطیر با آب اسانس‌گیری شد. برای جداسازی و شناسایی تركیب‌های اسانس از دستگاه‌های گاز كروماتوگرافی GC و گاز كروماتوگرافی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) استفاده گردید. بازده اسانس اندام‌های مختلف (بر پایه وزنی- وزنی خشك شده) بین 02/0% تا 07/0% بود. بیشترین درصد تركیب‌ها عبارت از اسپاتولنول (حداكثر 8/28%)، تیمول (حداكثر 7/21%)، كاریوفیلن‌اكساید (حداكثر 9/20%)، لینالول (حداكثر 5/19%)، جرماكرن‌دی (حداكثر 3/16%) و كارواكرول (حداكثر 8/6%) بودند. با توجه به نتایج درمی‌یابیم كه تنوع بسیاری در تركیب‌های اصلی اسانس سه رویشگاه و حتی اندام‌های مختلف یك رویشگاه وجود دارد. وجود تیمول در اسانس ساقه و برگ (8/17% و 7/21%) و لینالول در اسانس گل‌آذین (5/19% و 7/9%) رویشگاه‌های جاده چالوس و فیروزكوه و عمده بودن كاریوفیلن‌اكساید (9/20%) در اسانس ساقه و برگ رویشگاه قائم‌شهر از ویژگی‌های گیاهان این رویشگاه‌ها است.

Centaurea zuvandica(Sosn.) Sosn.is a perennial species, distributed in North and North-West of Iran. The shoots of C. zuvandica were collected at flowering stage from Firoozkoh, Ghaemshahr and Chaloos Road, in late June 2011.  The plant parts were dried at ambient temperature and milled to small particles. The essential oils of stem as well as leaves and inflorescences were obtained by hydrodistillation and were analyzed by GC and GC/MS. Essential oil yield of different organs varied (w/w dried weight) between 0.02% to 0.07%. The major constituents were: spathulenol (>28.8%), thymol (>21.7%), caryophyllene oxide (>20.9%), linalool (>19.5%), germacrene D (>16.3%) and carvacrol (>6.8%). According to the obtained results, a high variability was found for the major essential oil constituents among three studied localities and even among different organs of a locality. The major constituent in the stem and leaf oils, collected from Chaloos Road and Firoozkoh localities, was thymol (17.8% and 21.7%). Linalool (19.5% and 9.7%) was the major constituent in inflorescence oils, collected from Chaloos Road and Firoozkoh localities. For the samples collected from Ghaemshahr, caryophyllene oxide (20.9%) was identified as the major constituent in stem and leaf oil.