بررسي ظاهري و مفهومي نقش‌مايه‌هاي حاشيه‌اي متداول در گليم‌بافت‌هاي استان اردبيل

Superficial and Conceptual Investigation of the Common Margin Motifs in Kilims Woven in Ardabil Province

استان اردبيل نظير هر منطقه ديگري داراي صنايع دستي مختص به‌خود است كه از مهم‌ترين و جذاب‌ترين آنها مي‌توان به گليم‌بافت‌ها اشاره نمود. گليم اردبيل چه از نظر فرهنگي، به‌دليل انعكاس نقش‌هاي اصيل و سنتي، و چه از نظر اقتصادي، كه باعث تقويت اقتصاد اين استان مي‌گردد، مورداهميت واقع شده است. با اين‌حال، تحقيقات عمده‌اي در رابطه با گليم‌هاي آن صورت نيافته است. يكي از مشخصه‌هاي مهم اين دست‌بافت‌ها كه معرف فرهنگ اقوام بافنده است، نقوش به‌كاررفته در آنهاست. بنابر خلل تحقيقاتي در اين راستا و نبود مطالبي مدون و مكتوب در زمينه معرفي نقش‌مايه‌ها و مفاهيم آنها كه مسيله اصلي اين پژوهش است، اين سوال مطرح مي‌گردد كه نقش‌هاي كاربردي بافته‌هاي موردنظر كدام‌اند و داراي چه مفهوم و معنايي هستند. باتوجه‌به حجم بالاي نقش‌هاي موجود در اين ‌بافته‌ها، تنها بررسي نقش‌مايه‌هاي حاشيه‌اي در آنها صورت پذيرفته است. هدف اصلي اين پژوهش، ابتدا بررسي و شناسايي نقوش تزييني حاشيه گليم‌بافت‌ها و سپس مطالعه مفهوم و معاني نمادين اين نقش‌ها در دست‌بافته‌هاي موجود است. اين تحقيق از نوع كيفي بوده و روش پژوهش آن توصيفي است كه غالب اطلاعات به‌صورت ميداني جمع‌آوري شده و سپس با بهره‌گيري از مطالعات كتابخانه‌اي و تجزيه و تحليل استقرايي تدوين گشته است. حاصل اين تحقيقات، بيانگر نوع نقش‌هاي كاربردي در انواع حاشيه‌ها به‌صورت نقوش متصل و منفصل در گليم‌بافت‌هاي استان اردبيل است كه به‌صورت نقوش گياهي، جانوري، كيهاني و لوازم مورداستفاده در زندگي روزمره بافندگان و عناصر طبيعي نمود يافته است. هريك از گروه نقش‌ها تقسيماتي دارد با معاني و مفاهيم نمادين مختلف كه نشانگر باورها و اعتقادات بافندگان منطقه بوده و از ديرباز تا حال ادامه يافته است.

Ardabil province like other regions has its own handmade industries that one the most important and attractive of them is Kilim. Ardabil Kilims are very important regarding cultural issues for reflecting original and traditional motifs and also for economic issues leading to improve the economy of this province. However there has been no significant research on Ardabil Kilims. Of the main features of this hand-woven that indicate its weavers’ ethnical culture are the motifs used on them. Considering the lack of research on this issue and the lack of comprehensive and written contents introducing the motifs and their concepts that is the main issue of the present study, the raised question is regarding what the applied patterns of the considered kilims are and their concept and meanings. With regard to the high quantity of the existing motifs in woven kilims, only investigating the margin motifes has been considered for this paper. The main purpose of this research is firstly examining and identifying decorative motifs of Kilim margins and then studying the concept and symbolic meanings of them in the current hand-woven kilims. This research is a qualitative study and its method is descriptive in which most of the information has been collected from library documents and field studies and then explained through inductive analysis. The result of this research indicates the particular type of applied motifs in several margins as connected and disconnected motifs in Kilims of Ardabil province that are recognized as vegetal, animal and celestial motifs and sometimes representing natural materials and the tools used in routine life of the weavers. Each one of these types of motifs has divisions with different concepts and symbolic meanings that indicate beliefs of the weavers of this region; beliefs having been continuing since the past times to the present.