تاثير كاربرد هم‌زمان كمپوست زباله شهري و سه گونه قارچ تريكودرما (.spp Trichoderma) بر خصوصيات رشدي و جذب عناصر غذايي در گياه شاهي (Lepidium sativum L.)

Effect of co-inoculation of urban waste compost and three Trichoderma species (Trichoderma spp.) on the growth characters and nutrition uptake in garden cress (Lepidium sativum L.)

سابقه و هدف: امروزه كاربرد ضايعات آلي در نظام كشاورزي براي حفاظت خاك و دفع پسماند حايز اهميت است. كمپوست زباله شهري به‎عنوان منبع با ارزشي از عناصر كم‎مصرف و پر‎مصرف و مواد آلي موجب بهبود عملكرد محصولات مختلف كشاورزي مانند گندم، سويا و كلزا شده است. علاوه‎بر اين كاربرد گونه‎هاي قارچ تريكودرما مي‎تواند رشد و نمو گياه را بهبود بخشد به‎نحوي‌كه افزايش زيست‎توده، مقاومت به تنش‎هاي زنده و غير‎زنده و جذب عناصر غذايي كاملاً مشهود است. بنابراين، هدف پژوهش حاضر تعيين سودمندي كمپوست زباله شهري و گونه‌هاي قارچ تريكودرما بر ويژگي‎هاي سبز‌شدن گياهچه، رشد و جذب برخي عناصر كم‌مصرف در گياه شاهي (Lepidium sativum L.) بود. مواد و روش‌ها: آزمايش به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار در گلدان‌هاي پلاستيكي (به قطر 15 سانتي‌متر) اجرا گرديد. تيمارها شامل سه سطح از كمپوست زباله شهري (15، 30 و 45 تن در هكتار به‌صورت جداگانه و غني‌شده با 50 درصد كود شيميايي)، كود شيميايي (100 كيلوگرم در هكتار اوره، سولفات پتاسيم و سوپر فسفات تريپل) و شاهد (بدون مصرف كمپوست و كود شيميايي) و سه گونه تريكودرما (ويريدي، هازيانوم و هاماتوم) بود. اسپورهاي قارچ تريكودرما با احتساب 108 واحد كلني ساز جهت يك كيلوگرم خاك خشك گلدان در نظر گرفته شد. برخي ويژگي‎هاي رشدي نظير ارتفاع گياه، طول ريشه، وزن تر و خشك ريشه و اندام هوايي در مرحله برداشت گياه (35 روز پس از كشت) اندازه گيري شد. نمونه هاي ريشه و اندام هوايي گياه با آب مقطر شستشو و در آون تهويه‌دار با حرارت 65 درجه سانتي گراد به مدت حداقل دو روز خشك گرديد. عصاره خاكستر گياهي (نيم گرم) به همراه 5/2 ميلي ليتر اسيد كلريدريك (%38) با آب مقطر به حجم 50 ميلي‌ليتر رسانده شد. سپس، غلظت عناصر كم‌مصرف توسط دستگاه جذب اتمي تعيين گرديد. تجزيه آماري داده‌هاي آزمايش با استفاده از نرم‌افزار SAS و مقايسه ميانگين‌ها براي صفات مورد ارزيابي به روش آزمون حداقل تفاوت معني‌دار (LSD) در سطح احتمال پنج درصد انجام شد. يافته‌ها: نتايج نشان داد كه كاربرد كمپوست 15 تن در هكتار غني‌شده و شاهد به همراه گونه هارزيانوم سرعت ظهور گياهچه، درصد ظهور نهايي و سرعت ظهور تجمعي گياهچه را بهبود بخشيد. در اين آزمايش سطوح 30 و 45 تن در هكتار كمپوست زباله شهري غني‌شده وزن تر و خشك اندام هوايي (بيش از 21 درصد) و ارتفاع گياه و طول ريشه (بيش از 16 درصد) را نسبت به كود شيميايي افزايش دادند. همچنين، گونه‎ هارزيانوم وزن تر و طول ريشه گياه را به‌ترتيب 20 و 30/5 درصد را نسبت به گونه‎ ويريدي افزايش داد. مقايسه ميانگين هاي اثر متقابل كود و گونه تريكودرما بر محتوي عناصر كم‌مصرف گياه نشان داد كه حداكثر محتوي منگنز بافت گياه به سطوح 15 و 30 تن در هكتار كمپوست زباله شهري (غني‌شده و غني‌نشده) تلقيح شده با قارچ هاماتوم تعلق داشت و بالاترين محتوي آهن گياه در سطح 45 تن در هكتار كمپوست غني‌شده به همراه هاماتوم مشاهده شد. نتيجه‌گيري: در مجموع كاربرد 45 تن در هكتار كمپوست زباله شهري به‌طور چشمگيري افزايش ويژگي‎هاي كمي و كيفي شاهي را نسبت به تيمار كود شيميايي به‎همراه داشت. همچنين تفاوت قابل‌توجه‌اي بين گونه هاي قارچ تريكودرما مشاهده شد به‌طوري‌كه گونه هارزيانوم در بهبود استقرار گياهچه، مولفه هاي رشدي و كيفيت اين گياه در مقايسه با گونه‎ ويريدي برتري نشان داد.

Background and Objectives: Nowadays, the use of organic wastes in agriculture system is an important issue for both soil conservation and residual disposal. Municipal waste compost is a valuable source of some macro and micro nutrients and organic matter that enhanced different crops yield such as wheat, soybean and canola. Furthermore, application of Trichoderma fungus species can improve plant growth and development in addition to increases in biomass, biotic and abiotic stresses resistance and nutrient absorption. Therefore, the current experiment was aimed to evaluate the municipal waste compost and Trichoderma species fungi efficacy on seedling emergence parameters, growth and some micronutrients uptake of garden cress (Lepidium sativum L.). Materials and Methods: The experimental arrangement was factorial in a randomized complete block design with three replications in plastic pots (15 cm diameter). Treatments consisted of three levels of municipal waste compost (15, 30, 45 Mg ha-1 alone and plus 50% chemical fertilizer), recommended chemical fertilizer (100 kg ha-1 of urea, potassium sulfate and triple super phosphate) and a check (no compost or chemical fertilizer application) and three Trichoderma species (viridae, harzianum and hamatum). Trichoderma spores were adjusted in 108 mL colony forming units for 1 kg/soil dry weight. Some growth characters such as plant height, root length, fresh and dry matters of root and aerial parts were recorded 35 days after sowing. The root and aerial part samples were washed with distilled water and oven dried at 65 ?C for at least 2 days. The extract of plant ashes (0.5 g) was prepared with 2.5 CC of HCl (38%) and further diluted to 50 cm3. Then, micronutrient concentrations (Fe, Zn, Cu and Mn) were determined by Atomic Absorption Spectrometry. The statistical analysis of experiment data was performed by using SAS software and mean comparison of evaluation traits was done by least significant difference (LSD) method at 5% level of probability. Results: The results showed that application of 15 Mg ha-1 enriched compost and inoculation of soil with T. harzianum fungous promoted final emergence percentage, field emergence rate and cumulative emergence rate. In the current experiment, the 30 and 45 Mg ha-1 enriched municipal waste compost increased fresh and dry weight of aerial part (up to 21%) and plant height and root length (up to 16%) as compared to chemical fertilizer alone. Also, T. harzianum fungi increased fresh and length of plant root (20 and 5.30%, respectively) compared to T. viridae. The mean comparisons of fertilizer and Trichoderma interaction effects on plant tissue micronutrient content indicated that the maximum Mn content belonged to 15 and 30 Mg ha-1 municipal waste compost (enriched and non-enriched) inoculated with T. hamatum and the highest plant Fe content was observed in co-inoculation of 45 Mg ha-1 enriched compost and T. hamatum. Conclusion: In conclusion, application of 40 Mg ha-1 municipal waste compost markedly improved the quantity and quality characters of garden cress compared to the chemical fertilizer treatment. Also, Trichoderma species had different efficiencies on the studied parameters, so that T. harzianum specie showed superiority in seedling establishment, growth parameters and plant quality compared to the T. viridae.