اثر ريزوسفر گندم بر شكل‌هاي مختلف فسفر در خاك‌هاي آهكي تيمار شده با لجن ‏‏فاضلاب شهري

The effect of wheat rhizosphere on phosphorus forms in some calcareous soils amended with municipal sewage sludge

سابقه و هدف: ريشه گياه به‌طور مستقيم از طريق فعاليت خود يا به‌طور غيرمستقيم از طريق تحريك جمعيت و فعاليت ريزجانداران مي‌تواند شرايط بيولوژيكي و شيميايي متفاوتي در مقايسه با خاك توده ايجاد كند. اطلاعات در مورد وجود شكل‌هاي مختلف فسفر در خاك هاي ريزوسفري تيمار شده با لجن فاضلاب شهري محدود مي‌باشد. بنابراين، اين پژوهش با هدف ارزيابي اثرات ريزوسفر گندم (Triticum aestivum L.) رقم بكراس روشن بر شكل‌هاي فسفر معدني و فسفر آلي كل در ده خاك‏ آهكي تيمار شده با يك درصد (وزني/ وزني) لجن فاضلاب شهري از تصفيه‌خانه شهركرد در ريزوباكس اجرا شد. مواد و روش‌ها: بدين منظور در يك طرح كاملاً تصادفي و در سه تكرار، گندم در ريزوباكس‌هاي تهيه شده كشت شد. هشت هفته پس از جوانه زدن، گياهان برداشت و ريزوباكس‌ها باز و خاك‏هاي ريزوسفري و غيرريزوسفري تفكيك گرديدند. شكل هاي مختلف فسفر به روش تصحيح شده عصاره‏گيري مرحله‏اي اولسن و سامرز تعيين شدند. هم‌چنين، فعاليت فسفاتاز اسيدي و فسفر قابل استفاده تعيين گرديدند. يافته‌ها: نتايج نشان داد كه ريزوسفر گندم منجر به كاهش معنادار شكل‌هاي فسفر قابل استفاده، فسفر مسدود نشده، فسفر مسدود شده، فسفر آلي و فسفر باقي‌مانده، ولي افزايش معنادار فسفات كلسيم گرديد. هم‌چنين، فعاليت فسفاتاز اسيدي در خاك ريزوسفري در مقايسه با خاك غيرريزوسفري افزايش يافت. علاوه‏بر اين، نتايج مطالعه همبستگي نشان داد كه شاخص جذب فسفر توسط بخش هوايي گندم همبستگي معناداري با فسفر استخراجي با روش اولسن، شكل‌هاي فسفر مسدود نشده، فسفر مسدود شده در اكسيدهاي آهن و فسفات كلسيم در خاك‏هاي ريزوسفري و غيرريزوسفري داشت. نتيجه‌گيري: علاوه بر فسفر استخراجي با روش اولسن (فسفر قابل استفاده) و فسفر مسدود نشده؛ فسفر مسدود شده و فسفات كلسيم را نيز مي‌توان به‏عنوان منابعي براي تامين فسفر قابل استفاده گندم در دوره زماني كوتاه‌مدت در خاك‌هاي آهكي تيمار شده با لجن فاضلاب در نظر گرفت.

Background and Objectives: The biological and chemical conditions of the rhizosphere are known to considerably differ from those of the bulk soil, as a consequence of a range of processes that are induced either directly by the activity of plant roots or indirectly by the stimulation of microbial population and activity in the rhizosphere. Information about phosphorus (P) fractionation in the rhizosphere soils amended with municipal sewage sludge (MSS) is limited. Thus, the objectives of this research was to evaluate the rhizospheric effects of wheat (Triticum aestivum L.) on the status of various inorganic P fractions, total organic P and some biological properties in 10 calcareous soils amended with 1% (W/W) municipal sewage sludge from the refinery of Shahrekord city under rhizobox conditions. Materials and Methods: Wheat was planted in completely randomized design with three replications. Eight weeks after germination, plants were harvested, rhizoboxes were dismantled and the rhizosphere and bulk soils were separated. P fractions were determined by modified Olsen and Sommersʹ sequential fractionation procedure. Also, acid (ACP) phosphatases, available P were measured. Results: The results showed that wheat rhizosphere showed a significant depletion of available P, non-occluded P, occluded P, organic P and residual P fractions and a significant increase of calcium phosphate fraction. Also, the results showed that the activity of acid phosphatas considerably increased in wheat rhizosphere soils when compared to the bulk soils. Simple correlation coefficients showed that plant indices have positive relationship with non-occluded P, occluded P and calcium phosphate fractions in the rhizosphere and bulk soils (p < 0.05). Conclusion: The results indicated that in addition to Olsen P (labile-Pi) and non-occluded P, occluded P, calcium phosphate could also act as a short-term source of wheat-available P in the calcareous soils amended with MSS.