بررسي تاريخي نقش قبايل مرزي در نوسانات امنيتي و انتظامي (در دو نمونه حكومت مركزي؛ نمونه فرامرزي هخامنشي و نمونه درون‌مرزي قاجار)

Historical Examination of Role of Border Nomads in Security and Patrolling Fluctuations (in two cases of central government: Achamenid intra-border case and Qajar inter-border case)

با در نظر گرفتن نقش و جايگاه مرزها در فرآيند دفاع استراتژيك و با توجه به اين‌كه مرزهاي ايران‌زمين در يك‌روند بلندمدت تاريخي، مراحل گذار متعددي را تجربه كردهاند،چگونگي قرار گرفتن اقوام مرزي كه در همسايگي مرز و يا در دو طرف آن ساكن‌اند، روند پرفرازونشيبي را بر رويدادهاي تاريخي مرزها به يادگار گذاشته است. اين نوسانات امنيتي متعدد، از رفع نيازهاي اوليه زندگي وابسته به آن‌سو و اين‌سوي مرزها گرفته تا پديدهي قاچاق و مسايل متنوع قومي، مذهبي، اجتماعي و اقتصادي را شامل مي‌شود كه برخورد با آنان قسمت عظيمي از وظايف نيروهاي نظامي و انتظامي را تشكيل داده است. در پاسخ به اين سوال كه نحوه تعامل حكومت با قبايل مرزي در طول تاريخ در خصوص مرزداري چه بوده است؟ فرض اين تحقيق بر آن است كه در طول تاريخ ايران، دو رويكرد و شاخصهي فرامرزي (همانند هخامنشيان) و درونمرزي و واگذاركننده (همانند قاجار) ميراث روابط ميان حكومت مركزي و اقوام مرزي بوده است. حاصل اين مطالعه چنين است كه اگرچه در كوتاه‌مدت واگذاري و تعامل با قبايل و اقوام مرزي به‌نوعي به افزايش امنيت عمومي مرزها منجر ميشود، اما اين تك فاكتور نبايد به‌غفلت و تعطيل شدن فرايندملي بودن مرزها و مردمان آن نواحي در بلندمدت بيانجامد. براي اين تحول، رشد اقتصادي، فرهنگي و هويتي نواحي مرزي متكي بر بدنه‌ي كشور، از بنيانهاي راهبردي و دانش انتظامي اين مناطق است.