بررسي ژيوشيميايي عناصر سنگين در آب مخزن سد كلقان (شهرستان بستان آباد، آذربايجان شرقي)

منطقه مورد مطالعه سد كلقان واقع در شهرستان بستان آباد آذربايجان شرقي است. در اين پژوهش به بررسي رسوبات رودخانه هاي ورودي به مخزن سد كلقان و واحدهاي سنگي محدوده مخزن سد پرداخته شده است. براي اين منظور 3 نمونه از رسوبات رودخانه هاي منتهي به مخزن سد و همچنين 15 نمونه از واحدهاي سنگي مخزن سد در سال 1391 برداشت گرديد. براي تعيين ميزان غلظت عناصر سنگين در رسوبات، از روش تفكيك شيميايي 5 مرحله اي استفاده گرديد. نتايج حاصل از ارزيابي فاكتور غني شدگي (EF) نشان داد، براي آرسنيك غني شدگي برابر 88/3 مي باشد كه در رده آلودگي ميانه قرار مي گيرد. همچنين شدت آلودگي نيكل، كروم و موليبدن طبق شاخص (EF) و (Igeo) و (Ipoll) در محدوده غيرآلوده قرار مي گيرد. بررسي پتروگرافي واحدهاي سنگي سد مخزن كلقان نشان دهنده تاثير ولكانيسم سهند در محدوده مخزن و شكل گيري غالب سنگ ها در محيطي اسيدي مي باشد همچنين دگرساني هاي مختلفي مانند فيليك و پروپليتيك در منطقه مشهود مي باشد. براي ارزيابي ميزان غلظت عناصر سنگين در واحدهاي سنگي مخزن سد، نمونه هاي برداشت شده به آزمايشگاه پژوهش هاي كاربردي سازمان زمين شناسي البرز ارسال گرديد تا مورد آناليز ICP-OES قرار گيرد. بررسي ها نشان داد، غلظت عناصر سنگين در تمام نمونه ها بيشتر از ميانگين آنها در پوسته زمين مي باشد. براي بررسي ميزان آزادسازي فلزات سنگين از واحدهاي سنگي در اثر آبگيري مخزن سد و انتقال آن به منابع آب، 7 نمونه از واحدهاي سنگي را در بطري هاي پلي اتيلن قرار داده و شيبه سازي انجام شد. از اين ميان نمونه هاي فوق، فقط نمونه (A7) توانايي آزاد نمودن عناصر سنگين و سمي (Mn, Zn, As, Cr, Cu, Pb) را به آب دارد و چهار نمونه (A2, A3, A5, A7)،pH كاملاً اسيدي (3-5/4) در آب شبيه سازي شده ايجاد نموده اند. نتايج حاصل از تجزيه كامل نمونه A8 نشان دهنده تمركز فلزات سنگين و سمي در حد بسيار بالا در اين نمونه است. همچنين نتيجه آناليز ICP-Mass آب چشمه اسيدي كه در پشت سر ريز سد و در ميان نمونه A8 تشكيل شده حاكي از آن است كه اين آب سرشار از عناصر سمي و خطرناك براي انسان و محيط زيست مي باشد.