بررسي آموزش شهروندي در برنامه درسي آشكار نهاد آموزش رسمي ايران

The Representation of Citizenship in the Schooltextbooks of Education Institution of Iran

اصول شهروندي در فرايند جامعه پذيري با آموزش هاي خانواده شروع و در مدرسه به صورت جدي و رسمي پيگيري مي شود. محتواي كتاب هاي درسي مصوب و مورد استفاده در مدارس مي توانند بخشي از وضعيت آموزش شهروندي رسمي جوامع را نشان دهند. با توجه به اين مساله، پژوهش حاضر به طور خاص در پي پاسخ به اين پرسش هاست: تمركز كتاب هاي درسي در خصوص آموزش شهروندي در ايران بيشتر بر چه موضوعاتي است؟ محتواي اين كتاب ها بيشتر پيرامون تكاليف شهروندي است يا حقوق شهروندي و يا به صورت متوازن بر هردوي آنها توجه دارد؟ ساير صور شهروندي چه سهمي در كتاب هاي درسي دارند؟ براي انجام اين پژوهش از روش تحليل محتوا استفاده شده است. جامعه آماري تعداد 13 كتاب درسي مصوب سال تحصيلي91-1390 شامل تعليمات اجتماعي، تعليمات ديني و فارسي از دوره ي راهنمايي و دين و زندگي و دانش اجتماعي از دوره ي دبيرستان بودند كه تمام شماري شده اند. واحد زمينه، كتاب هاي درسي و واحد ثبت، پاراگراف تعيين شده است كه با استفاده از جدول شناختي مولفه هاي شهروندي، تعداد 66 مولفه استخراج شده است. نتايج نشان داده است رويكرد تكليف محور 56/57 درصد و رويكرد حقوق محور 19/21درصد از محتواي كتب درسي را به خود اختصاص داده اند. همچنين سهم شهروندي زيست محيطي09/9درصد، شهروندي جنسيتي 51/1درصد، و شهروندي چند فرهنگي54/4 درصد مي باشد.

This paper focuses on the representation of citizenship through the educational system of Iran. It is critically important to emphasize the fact that the educational system has been recognized as one of the most important agents of the socialization strategy in the existing literature. This particularly applies to the schooltextbooks. Accordingly, the present study has employed the method of content analysis in order to investigate how the issues related to citizenship have been represented in the schooltextbooks. This study is based on 13 schooltextbooks used in the levels of intermediate and high schools in the educational year 20112012. In this study, the issues related to citizenship have been classified into two major categories: citizenship rights and citizenship obligations. The underlying conclusion of this study is that the former has been less represented than the latter. This means that the representation of citizenship obligations is twice greater than the representation of citizenship rights in the schooltextbooks of this analysis.