تبيين رابطه صفات ذاتي و ذات واجب از ديدگاه صدرالدين شيرازي

An Explanation as to the Relationship between Essential Attributes and Necessary Essence in Mulla Sadra's Viewpoint

پيرامون صفات ذاتي خداوند دو ديدگاه عمده وجود دارد. فلاسفه اسلامي قبل از صدرا و متكلمان اماميه عينيت صفات و ذات را برگزيدند. دسته اي از متكلمان غير اماميه مانند اشاعره و كراميه قائل به زيادت صفات بر ذات شدند ملاصدرا با رد كردن ديدگاه متكلمين غير اماميه ادعاي فلاسفه و متكلمان اماميه قبل از خود را كه تنها با مبنا قرار دادن بساطت ذات، كثرت صفات را از ذات واجب نفي كردند؛ برگزيد و ادعاي عينيت صفات و ذات در تحقق خارجي را مطرح كرد. وي ضمن تشبيه رابطه صفات و ذات به رابطه معقولات ثاني فلسفي و وجود، و با استفاده از حيثيت تقييديه كيفيت عينيت صفات و ذات را بيان كرد. ملاصدرا در مقام تصديق و اثبات علاوه بر بيان محذورات زيادت صفات بر ذات و شكل دادن آنها در قالب قياس استثنائي؛ استدلال هاي ديگري را اقامه كرد كه با استفاده از مباني خاص فلسفي خود نظير اصالت و تشكيك وجود به اثبات مدعاي خويش نائل آمد. به مناسبت طرح بحث صفات ذات؛ صفات اضافي، سلبي و فعلي هم بررسي شد كه با تحليل صدرا صفات اضافي و سلبي عين ذات واجب هستند و صفات فعل هم به اعتبار ارجاع به صفت قدرت عين واجب شدند.

Hamid Reza Khademi[1] Salman Shari'ati[2] There are two main views about essential attributes of God. Muslim philosophers prior to Mulla Sadra and Imamiyyah theologians believed in the identity of attributes and essence. A group of nonImamiyyah theologians, including Ash'arites and Karramiyyah, believed in the augmentation of attributes over essence. Refuting the view of nonImamiyyah theologians, Mulla Sadra accepted the claim of Imamiyyah philosophers and theologians prior to him, who negated the multiplicity of attributes from necessary essence on the basis of simplicity of essence, and proposed the identity of attributes and essence in external actualization. Likening the relationship between attributes and essence to the relationship between philosophical secondary intelligibles and being, and using the conditional mode, Mulla Sadra explained the identity of attributes and essence. In addition to explaining the false consequences of augmentation of attributes over essence and forming them in the form of an exceptional deduction and in order to prove his idea, he put forward other arguments and could prove his claim using his own philosophical principles such as fundamentality and gradation of existence. Because of discussing the attributes of essence, relative and negative attributes are discussed in this paper, which are identical to necessary being, based on Mulla Sadra's analysis.   [1] . Assistant professor of philosophy, researching and development institute of Humanism Science, corresponding author  [2] . MA student of Islamic philosophy and theology, Qom University