تاريخ فرش ‌بافي در گستره جغرافياي تاريخي شهرهاي خراسان در سده‌ هاي اوليه اسلامي

فرش مهم‌ترین هنر ایرانیان از روزگار كهن تا حال حاضر بوده است. استفادۀ روزمره و كاربردی بودن آن باعث شده تا این آثار به‌مرور زمان از بین رفته و مدارك كمی از آن به یادگار بماند. در این میان محققین فرش سعی داشته‌اند با نگاهی به یافته‌های باستانی، آثار نگارگران و تألیفات سفرنامه نویسان، شعرا و مورخین اسلامی، خلأ تاریخی بافت فرش در شهرهای مهم ایران را پر كنند. ناحیۀ خراسان بااینكه ثبات خاصی نداشته، اما به‌واسطۀ هنرمندان و دانشمندان بزرگی كه پرورش داده، همواره در ساختار فرهنگی و هنری ایران تأثیرگذار بوده است. فرش از مهم‌ترین صنایعی است كه مردمان ساكن در خراسان از روزگار كهن تا دوران معاصر اقدام به تولید آن كرده‌اند. بااینكه مدارك مستندی متعلق به قبل از روزگار صفویان، به‌خصوص سده‌های 1 تا 5 ق/ 7 تا 11 م. در دسترس نیست، اما در اغلب كتاب‌های مورخین و جغرافیدانان، اشاراتی هرچند كوچك به این محصول گرانبها شده است. هدف از انجام این پژوهش، علاوه بر آشنایی با قسمتی از تاریخ فرش ایران، شناخت مناطقی از خراسان بزرگ است كه در سده‌های 1 تا 5 ق/ 7 تا 11 م. انواع فرش و زیرانداز را تولید می‌كردند. مهم‌ترین سؤال تحقیق این است كه آیا خراسان نیز همچون دیگر نواحی ایران صاحب پیشینۀ تاریخی در هنر فرش‌بافی بوده است؟ دومین سؤال این­كه در این دوران چه نوع زیراندازهایی در شهرها و نواحی خراسان بزرگ بافته می‌شده است؟ این مقاله از نوع تاریخی و روش تحقیق به‌صورت توصیفی- تاریخی از گونه «زمینه­یاب» است. شیوه گردآوری اطلاعات نیز به‌صورت كتابخانه‌ای و اسنادی انجام‌شده است. در پایان مشخص گردید، در سده‌های 1 تا 5 ق/ 7 تا 11 م. هنرمندان فرش در هفده ناحیه از خراسان بزرگ فرش‌هایی همچون قالی، بوریا، جاجیم، زیلو، فرش، نمد، گلیم، پلاس و مصلی نماز تولید كرده‌اند.