فرماليسم و شعر انديشه محور از منظر آثار و ديدگاه‌هاي طاهره صفارزاده

Formalism and meaningoriented poetry from the point of view of the Saffarzade and her work

اين پژوهش بر نقد جنبش ‌ادبي فرماليسم در تحليل متون ادبي با تكيه بر آثار و ديدگاه‌هاي طاهره صفارزاده استوار است. اين جنبش كه در سال 1914م. با انتشار مقال ۀ ‌«رستاخيز واژه‌ها » نوشتۀ‌‌ ويكتور شكلوفسكي آغاز شد، در ابتداي فعّاليّت خود، از طريق بازنمايي‌‌‌‌ ‌معايب نقد‌هاي سنّتي و سمبوليستي در بررسي آثار ادبي، بر لزوم تحليل علمي ‌متون ادبي تأكيد كرد. فرماليست‌ها با استفاده از يافته‌‌هاي دانش «زبانشناسي» كه از نظر بهره‌گيري از «زبان»، مهم‌ترين فصل مشترك را با ادبيّات داشت، بسياري از رموز «ادبيّت» را كشف و ابزار‌هاي علمي‌و عيني مختلفي را براي تحليل متون ادبي ارائه كردند كه استقبال بسياري از مؤلّفان و منتقدان آثار ادبي را در پي‌ داشت. با ‌‌‌اين حال، به نظر مي‌رسد كه ابزار‌هاي تحليل فرماليستي در ادبيّات، عمدتاً آثار ادبي «زبان ‌ محور» را در بر مي‌گيرند و در تحليل آثار «معنامحور»، با نارسايي‌‌هايي مواجه هستند. در اين نوشتار به بررسي برخي از اين نارسايي‌ها، از طريق نگاه تحليلي به آثار و ديدگاه‌هاي طاهره صفّارزاده از شاخص‌ترين شاعران «مفهوم‌گرا» و از چهره‌‌هاي انديشمند و صاحب‌نظر در شعر معاصر مي‌پردازيم. همچنين مي‌كوشيم كه از اين طريق، جايگاه شعر «مفهوم‌گرا» را از چشم‌انداز انديشه‌ها و ابزار‌هاي فرماليستي نمايان كنيم، و در پايان الگويي مناسب براي تحليل اين آثار پيشنهاد ‌نماييم كه حتي‌الامكان، كاستي‌هاي شيوه‌هاي موجود را نداشته باشد .