تاريخچه قصايد مصنوع فارسي و معرّفي دو قصيده مصنوع ناشناخته از دو شاعر گمنام

The history of Persian Artificial odes and presenting two artificial odes by two anonymous poets

قصايد مصنوع كه بيشتر در آنها قواعد عروض و قافيه و صنايع شعري طرح مي شود، يكي از شيوه هاي ارائه‌ ادب تعليمي است كه سرايندگان آنها در سايه‌ عرض هنر، به آموزش هنرهاي ادبي نيز توجه كرده اند. در پژوهش هاي محقّقين تا كنون تعريفي دقيق از قصيده‌ مصنوع و انواع آن داده نشده و اغلب، اين نام را هم بر منظومه هاي وزنيّه، هم بر بديعيّه ها و هم بر قصايد مُوَشَح نهاده اند. در اين مقاله ضمن تعريف قصيده‌ مصنوع و تفكيك انواع آن و بررسي سابقه و سير تاريخي قصايد مصنوع، دو نمونه‌ ناشناخته و كهن از اين قصايد معرفي شده است. نخستين قصيده با نام مخزن السّرور و مجمع البحور سروده‌ بهاءالدّين ساوجي و دومي با نام روضه‌ السُّحور و دره‌ البحور از سراينده اي به نام نصرالله عراقي است كه هر دو از شعراي نيمه‌ دوم قرن هفتم و نيمه‌ نخست قرن هشتم هستند و در دربار تاج الدّين علي عراقي حاكم كرمان و بم وسيرجان مي زيستند. در هيچ يك از پژوهش هاي معاصرين و حتي منابع دستنويس و نسبتاً كهن از اين دو قصيده كه تنها يك نسخه از آنها برجاي مانده سخن نرفته است. از آگاهي هاي مندرج در مقدمه و متن اين قصايد مي توان دانست كه بهاءالدّين ساوجي و نصرالله عراقي بعد از سيّد ذوالفقار شرواني و فخري اصفهاني سومين و چهارمين سراينده‌ قصايد مصنوعند.