نگاهي به عناصر زيبايي شناسانه هفت پيكر نظامي

Aesthetic Analysis of Nezami’s Haft Peykar

هفت‌پيكر يكي از زيباترين منظومه‌هاي غنايي فارسي است كه از ديرباز مورد توجّه و تقليد شاعران قرار داشته است. نظامي، سرايندۀ اين منظومه، مانند افلاطون و نوافلاطونيان، زيبايي راستين را مفهومي آسماني و معنوي مي‌داند. اين شاعر زيبايي شعر را نيز در معناي والا و متعالي آن جست‌جو مي‌كند و به زيبايي لفظي شعر وزني نمي‌نهد. اما ميان اين گفتۀ نظامي با آن‌چه از اشعار وي دريافت مي‌شود، دوگانگي آشكاري وجود دارد؛ زيرا نظامي از شاعران نام‌آور سبك آذربايجاني است و بهره‌مندي از شگردهاي گوناگون ادبي و زباني و نيز چند لايه بودن از ويژگي‌هاي مهمّ شعر سبك آذربايجاني شمرده مي‌شود. هفت‌پيكر از نظر آفرينش‌هاي ادبي، خوش‌آهنگي، زبان تصويري و كنايي، به‌گزيني واژه‌ها، توصيفات زيبا، تخيّل قوي، هماهنگي تصوير و عاطفه، شگردهاي هنري و داستاني، نوآوري در آميختن تاريخ و افسانه، و معاني و مفاهيم ژرف، شايستۀ توجه است. اگرچه بسياري از آرايه‌پردازي‌ها در اين منظومه از تكلّف و تصنّع خالي نيست و اين ويژگي در كنار محدوديت وزن و نارسايي زبان از زيبايي برخي از بيت‌ها كاسته است، اما با چشم‌پوشي از اين موارد مي‌توان هفت‌پيكر را در شمار زيباترين منظومه‌هاي فارسي قلمداد كرد. در پژوهش پيش رو، به برجسته‌ترين عناصر زيبايي‌شناسانۀ اين منظومه پرداخته شده است.

Nezami’s Haft Peykar is one of the most beautiful Persian Lyrical poem which has been considered and imitated by poets for centuries. Nezami, same as Platon has considered the real aesthetic characteristics as metaphysical concepts, even at poem. He doesn′t consider to literal beautifulness but it seems a paradox between this Nezami′s saying and what is comprehended from his poem. Because Nezami is one of the poets of Azerbaijani style and using of figures of speech and complexity in meaning are two important characteristics of poem of Azerbaijani style. This poem with regard to the rhythm, ironic imaginary language, the word selection, beautiful descriptions, strong imagination, harmony between the image and emotion, artistic techniques, innovation in combination the history and legend, and deep concepts ,is worthy of Analysis and thoughtful review. Although some of figures of speech at this poem are not without mannerism and this characteristic together with rythmic limitation and language insufficiant decreases the beautifulness of many verses, but by ignoring this advantage, Haft Peykar can be considered as one of the most beautiful Persian poems. In this article, the most important aesthetic elements in this poem have been studied.