ارزيابي برنامه‌هاي آموزش معماري دورۀ كارشناسي در ايران از منظر توجه به مؤلفه‌هاي فرهنگي

Cultural Criteria in the Evaluation of Undergraduate Educational Programs of Architecture in Iran

حرفۀ معماري و به تبع آن آموزش معماري فرايندي است كه به شدت متأثر از عوامل فرهنگي، تاريخي، جغرافيايي و اجتماعي هر سرزمين است. يكي از مهم ترين اهداف آموزش معماري، بايد پرورش معماراني باشد كه بتوانند بر پايۀ شناخت ويژگي هاي فرهنگي سرزمين خود، به امر معماري در ايران بپردازند. بنابراين اين پرسش مطرح است كه آيا نظام آموزش معماري در ايران، معمارانِ جوان را براي حل مسائلِ بومي ـ منطقه اي شان و طراحي هوشمندانه در بستر فرهنگي سرزمينشان آماده مي كند؟ در اين مقاله براي ارزيابي آموزش معماري از منظر توجه به مؤلفه هاي فرهنگي، از روش تحليل محتوا استفاده شده است. بنابراين، نخست فرهنگ به طور عام تعريف شده و سه مولفۀ اصلي آن در قالب جهان بيني و باورها، جغرافيا و تاريخ تببين شده اند. سپس موضوعات مؤثر بر معماري در هريك از اين سه حوزه، به روش دلفي مشخص شده اند. در بخش دوم با تكيه بر مؤلفه ها و موضوعات تعيين شده، برنامۀ آموزش فعلي معماري در كشور ارزيابي شده است. در اين ارزيابي سه برنامۀ آموزشي مصوب شوراي عالي برنامه ريزي، برنامه هاي بازنگري شدۀ دانشگاه شهيدبهشتي و تهران بررسي شده است تا ميزان توجه به مؤلفه هاي فرهنگي در اهداف و متن طرح دروس اين برنامه ها در چهار حوزۀ كلي دروس طراحي معماري، دروس تاريخ و مباني نظري، دروس فن ساختمان و در نهايت دروس اختياري ارزيابي شود. نتايج حاصل از اين بررسي نشان مي دهد كه ميزان توجه به موضوعات سه حوزۀ جهان بيني، تاريخ و جغرافيا در طرح دروس مختلف سه برنامۀ بررسي شده همسان نيست و در محتواي مصوب براي دروس آموزش معماري، به اندازۀ كافي از ظرفيت هاي هر حوزه براي توجه به مؤلفه هاي فرهنگ استفاده نشده است. به عبارتي هريك از سه حوزۀ اصلي دروس آموزش معماري ظرفيت مناسبي براي پرداختن به مؤلفه هاي فرهنگي حوزۀ تاريخ، جغرافيا و جهان بيني فراهم مي كند كه لازم است در تدوين طرح درس ها به طور مشخص به آن ها اشاره شود. بازنگري برنامه هاي آموزش معماري با رويكرد تحليل محتوا و تدوين دروس جديد فرصت مناسبي براي جبران كمبودهاي موجود در آموزش معماري منطبق با بستر فرهنگي ايجاد مي كند.

The architectural profession and architectural education involve procedures deeply rooted in the cultural, historical, geographical and social context of any country. One of the major goals of architectural education should be training architects who are able to practice architecture based on their understanding of cultural characteristics. Thus today, the significant question regarding architectural education is whether the current system in Iran can prepare young architects to respond to regional/vernacular concerns and design ingeniously in the cultural context of their country. Content analysis method was applied in evaluating architectural education using cultural criteria. First, the definitions of ‘culture’ were studied, and next, three major criteria were defined including ‘worldview and beliefs’, ‘history’, and ‘geography’. Each of these criteria consists of different factors that influence architecture, which were derived using the Delphi method. Second, the current architectural curriculum in Iran was evaluated based on the criteria and factors defined in the first step. In this evaluation, undergraduate curriculums of architectural education in three main programs were selected and studied: The Undergraduate Program of Architecture approved by the High Council of Programming of the Ministry of Science and High Education (1998), and The Revised Undergraduate Programs of Architecture in Shahid Beheshti University (2005) and University of Tehran (2012). The results estimate how much value is given to each cultural criterion in the text of each course description in the curriculum, which is categorized into four groups of courses: ‘architectural design’, ‘history and theory’, ‘building techniques’, and ‘electives’. The results show that the values given to cultural criteria of worldview, history, and geography are not consistent across the three programs and that the curriculums lack an overall proper consideration of cultural criteria. Each of the four categories of courses offers a good capacity to include cultural criteria as rendered in course descriptions. Revision of architectural education programs with a content analysis approach and developing new courses offers an opportunity to compensate for the shortcomings of the current educational system according to cultural contexts.