نقدي بر انگاره دلالت ادله اثبات حركت جوهري بر حركت دائمي در تمام جواهر جسماني

A Critique on implications of Arguments for Substantial Motion as Applying to All Corporeal Substances

ملاصدرا با اثبات حركت جوهري در صدد اثبات سيلان و حركت در ذات و جوهر تمام جواهر جسماني برآمده است. وي بسياري از مطالب فلسفي خود را بر مبناي اين حركت دائمي و پيوسته در جواهر جهان بنا مي‌كند. اما به نظر مي‌رسد كه ادلة حركت جوهري بر دو قسم‌اند: دستة اول ادله‌اي هستند كه وجود حركت در تمام جواهر جسماني را اثبات مي‌كنند. در اين مقال، به اين ادله اشاره مي‌شود و اين ادله مورد نقد قرار مي‌گيرند. دستۀ دوم ادله‌اي هستند كه تنها اثبات مي‌كنند كه جوهر اشياء ضمن حركات عرضي با تبدلات نوعي تغيير مي‌كنند. در اين مقاله، برخي از اين ادله نقد شده و برخي ديگر پذيرفته شده است و نتيجه‌گيري شده كه حركت جوهري تنها زماني رخ مي‌دهد كه به دليل عاملي خارجي تبدلي در نوع اشياء به وجود مي‌آيد. لذا حركت جوهري در تمام جواهر جسماني به صورت پيوسته و دائم وجود ندارد. و نيز ضمن مباحث اين مقاله واضح شده است كه اين نوع تبدلات نوعي اثبات‌كنندۀ حركت جديدي به نام حركت جوهري نيست، بلكه تنها اثبات‌كنندۀ تفسيري جديد از حركات است. پس، مطابق حركت جوهري، تبدلات نوعي كه با كون و فساد توجيه مي‌شد بايد با حركت جوهري توجيه گردد.

Having established the theory of substantial motion Mulla Sadra attempts to argue for movements in all corporeal substances. Many of his philosophical views are based on this principle of continuous flux in world substances. Arguments for substantial movement, however, are of two divisions. The first are proofs that demonstrate the motion in all corporeal substances, which is to be briefly dealt with and criticized. The second group shows only that in addition to accidental change the substance of things is subject to some specific changes. Some of these arguments are endorsed but others fail to demonstrate the point in question. For substantial movement occurs only when external agent is involved and there is no reason for steadily essential change in the very substance of entities. This sort of change is not to be interpreted as establishing the so-called subsatantial movement. This is but a new understanding of what had already been justified as the theory of generation and corruption.