بررسي نقش افزايش حلاليت فسفر بر كيفيت بذرهاي توليدي سياهدانه (Nigella sativa L.)

Effect of increasing the solubility of phosphorus on seed quality of black seed (Nigella sativa L.)

به منظور بررسي نقش تغذيه فسفر گياه مادري بر كيفيت بذرهاي توليدي سياهدانه(Nigella sativa L.) در خاك آهكي، سه آزمايش در سال‌هاي 1391 و 1392 در گلخانه تحقيقاتيدانشگاه فردوسي مشهد اجرا گرديد. آزمايش‌هاي اول و دوم به صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي با 21 تيمار طراحي شد. هفت تيمار شاهد، ورمي‌كمپوست، گوگرد، ورمي‌كمپوست+ گوگرد، ورمي‌كمپوست+ باكتري تيوباسيلوس، گوگرد+ باكتري تيوباسيلوس و ورمي‌كمپوست+ گوگرد+ باكتري تيوباسيلوس و سه سطح كاربرد فسفر (صفر، 30 و 60 كيلوگرم در هكتار از منبع دي‌فسفات آمونيوم) به ترتيب عامل اول و دوم بودند. آزمايش اول شامل يك دوره 63 روزه به منظور اعمال اكسيداسيون بيولوژيك گوگرد بود و در پايان اين دوره، كشت بذرهاي سياهدانه انجام گرفت. پس از تعيين درصد سبز شدن در آزمايش دوم، آزمايش سوم اجرا شد. در آزمايش سوم، اعمال پرايمينگ (آب مقطر، محلول 500 ميلي‌مولار فسفات دي‌هيدروژن پتاسيم و عدم پرايمينگ) در تيمارهاي با درصد سبز شدن كمتر از 60%، همراه با تيمار شاهد (تيماري كه در آزمايش دوم از بيشترين درصد سبز شدن برخوردار بود) به عنوان تيمارهاي آزمايش در نظر گرفته شدند. بر اساس نتايج آزمايش‌هاي اول و دوم، كاربرد ورمي‏كمپوست+ باكتري تيوباسيلوس و نيز ورمي‌كمپوست+ گوگرد+ باكتري تيوباسيلوس اثرمعني‌داري در بهبود وزن دانه در بوته و شاخص‌هاي كيفي بذر مانند درصد سبز شدن و بنيه بذر داشتند. همبستگي مثبت و معني‌داري بين شاخص‌هاي كيفي بذر سياهدانه با مقدار فسفر قابل جذب در خاك و فسفر بوته مادري مشاهده شد. در آزمايش سوم نيز تيمار پرايمينگ با محلول 500 ميلي‌مولار فسفات دي‌هيدروژن پتاسيم منجر به افزايش معني‌دار درصد و كاهش متوسط زمان سبز شدن بذرها شد.

In order to investigate the effects of nutritional role of maternalplant phosphorus (P) on seed production and quality of black seed (Nigella sativa L.) in a calcareous soil, three experiments were conducted at research greenhouse of Ferdowsi University of Mashhad, Iran, in 2012 and 2013. The first and the second experiments were conducted as a complete randomized design based on factorial arrangement. Seven fertilizer treatments (‍control, vermicompost, sulfur, vermicompost + sulfur, vermicompost + Thiobacillus bacteria, sulfur + Thiobacillus and vermicompost + sulfur + Thiobacillus) and three levels of P (0, 30 and 60 kg/ha) were the first and the second experimental factors, respectively. The first experiment lasted 63 days, to biologically oxidize the sulfur, and at the end of this period, black seeds were sown. After determining the emergence percentage, the third experiment was conducted. In the third experiment, seed priming (distilled water, solution of 500 mM KH2PO4 and unprimed) was applied in the treatments with seed emergence of less than 60%, and a control treatment (selected treatment with the highest emergence from the second experiment) were considered. Based on the results of the first and the second experiments, application of vermicompost+ Thiobacillus bacteria and vermicompost+ sulfur + Thiobacillus bacteria had significant effects on increasing seed weight per plant and qualitative traits such as emergence percentage and seed vigor. In addition, a significant positive correlation was observed between qualitative traits of seeds and soil available P and P content of maternal plant. In the third experiment, Ppriming with 500 mM KH2PO4 solution had significant effects on increasing emergence percentage and decreasing mean emergence time.