پاسخ اگرومورفولوژيك ژنوتيپ‌هاي محلي و اصلاح شده برنج ايراني به شوري محلول غذايي

Agromorphological responses of Iranian local and improved rice genotypes to salinity of the nutrient solution

اين مطالعه به منظور تعيين حساسيت 27 ژنوتيپ برنج محليو اصلاح شده ايراني نسبت به تنش شوري ناشي از كلريد سديم به صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي در دو سطح شوري صفر و 100 ميلي مولار وسه تكراردر گلخانه تحقيقاتي مركز پژوهشي كشت بدون خاك دانشگاه صنعتي اصفهان انجام شد. نتايج نشان داد كه ژنوتيپ‌هاي برنج ايراني از نظر ويژگي‌هاي اگرومورفولوژيك مورد مطالعه در شرايط شور و غير شور تنوع ژنتيكي قابل توجهي با يكديگر داشتند. همچنين، در بين ژنوتيپ‌هاي محلي شمال، اصلاح شده شمال و مركزي ايران نيز تنوع چشمگيري در پاسخ به تنش شوري مشاهده شد. در مقايسه با اندام هوايي، ريشه گياه برنج به تنش شوري حساس تر بوده و با سرعت بيشتري به تنش پاسخ داد. حفظ سطح برگ سبز يا سبزبمان گياه از عوامل مؤثر در تحمل به شوري ژنوتيپ‌هاي برنج بود. ميانگين وزن خشك كل در ژنوتيپ هاي محلي شمال، اصلاح شده شمال و مركزي در تيمار غير شور به ترتيب 94/0، 09/1 و 38/1 گرم در هر بوته بود، كه در شوري 100 ميلي مولار كلريد سديم به ترتيب به 46/0، 59/0 و 58/0 گرم در بوته كاهش يافت. در بين ژنوتيپ‌هاي محلي شمال، اصلاحي شمال و مركزي ايران به ترتيب ديلماني، ندا و جوزدان بيشترين تحمل و ژنوتيپ‌هاي دم‌سرخ، شيرودي و زاينده‌رود كمترين تحمل به شوري ناشي از 100 ميلي‌مولار كلريد سديم را نشان دادند. از تنوع ژنتيكي ارقام برنج ايراني در تحمل به شوري مي‌توان در توسعه تحمل به شوري و نيز در راستاي مديريت زراعي توليد برنج در شرايط شور بهره‌برداري كرد.

An experiment was conducted to determine the responses of 27 Iranian local and improved rice genotypes to two salinity levels (0 and 100 Mm NaCl) at Soilless Culture Research Center of Isfahan University of Technology. The treatments were arranged as factorial in a completely randomized design with three replications. The results showed that there was considerable variation in agromorphological characters among Iranian rice genotypes under saline and nonsaline conditions. A great variation in salt tolerance was observed among local genotypes of north, improved genotypes of north and local genotypes of center of Iran. Root growth was more sensitive to salt stress than shoot growth and responds more quickly to the stress. The salttolerant rice genotypes had more green leaf area duration as a major factor for salinity tolerance. Average total biomass of local genotypes of north, improved genotypes of north and local genotypes of center of Iran under nonsaline conditions were 0.94, 1.09 and 1.38 and under saline conditions were 0.46, 0.59 and 0.58 g/plant, respectively. The highest and lowest tolerance to 100 mM NaCl salinity among local genotypes of north were observed in Daylamani and Domsorkh, among improved genotypes of north in Neda and Shiroodi, and among local genotypes of center of Iran in Jozdan and Zayandehrood, respectively. The genetic variation for salinity tolerance in Iranian rice genotypes may improve salt tolerance and increase rice production under saline conditions.