اثر متقابل پتاسيم و بُر بر عملكرد و جذب عناصر كم‌مصرف در تربچه (Raphanus sativus L.) در شرايط تنش شوري

Interaction of potassium and boron on yield and uptake of micronutrients in radish (Raphanus sativus L.) under salinity stress

به علت استفاده بي رويه از منابع آب آبياري بي كيفيت، بسياري از زمين هاي كشاورزي مناطق خشك و نيمه خشك ايران با پديده شوري مواجه هستند. از آنجا كه شوري موجب كاهش رشد و عملكرد گياهان مي شود بايد به دنبال راه كارهايي براي مقابله با آثار سوء نمك بر رشد گياهان در اين خاك ها بود. يكي از اين راه كارها، جلوگيري از تجمع نمك در گياهان به صورت فيزيولوژيك و افزايش مقاومت آنها به شوري است. اين پژوهش گلخانه اي با هدف بررسي اثر متقابل پتاسيم و بُر بر عملكرد و جذب برخي عناصر كم مصرف در ريشه و اندام هوايي گياه تربچه تحت تنش شوري انجام شد. آزمايش در قالب طرح كاملاً تصادفي با آرايش فاكتوريل در سه سطح پتاسيم (1، 4 و 8 ميلي مولار)، سه سطح بُر (1/0، 2/0 و 3/0 ميلي گرم بر ليتر) و سه سطح شوري (1، 4 و 8 دسي زيمنس بر متر) در محيط كشت ماسه كوارتز با سه تكرار انجام شد. نتايج نشان داد كه اثر متقابل پتاسيم و بُر بر عملكرد وزن تر و خشك اندام هوايي، عملكرد وزن تر ريشه و همچنين جذب عناصر بُر، آهن، مس، روي و منگنز در سطوح مختلف شوري معني دار حداكثر عملكرد وزن تر و خشك ريشه و اندام هوايي مربوط به سطح پتاسيم 8 ميلي مولار بود. همچنين، بيشترين جذب عناصر بُر، آهن و منگنز در اندام هوايي و بيشترين جذب بُر، آهن و مس جذب عناصر كم مصرف بُر، آهن، منگنز و مس در ريشه، در شوري 4 دسي زيمنس بر متر، نسبت به شوري 8 دسي زيمنس بر متر بيشتر بود. در شوري 4 دسي زيمنس بر متر، حداكثر عملكرد اندام هوايي و جذب بُر در ريشه، جذب روي در اندام هوايي و جذب منگنز در ريشه و اندام هوايي، در حضور 8 ميلي مولار پتاسيم و 3/0 ميلي گرم بر ليتر بُر مشاهده شد. در شوري 8 دسي زيمنس بر متر نيز جذب بُر و منگنز در اندام هوايي و بُر و آهن در ريشه، در حضور 4 ميلي مولار پتاسيم و 3/0 ميلي گرم بر ليتر بُر مشاهده شد. بر اساس نتايج اين پژوهش، سطوح شوري و غلظت متفاوت پتاسيم و بُر، بر اثر متقابل اين دو عنصر، در نهايت بر عملكرد و جذب عناصر كم مصرف در گياه اثرگذارند.

Due to wasteful use of lowquality irrigation water, many agricultural lands in arid and semiarid regions of Iran are confronted with salinity phenomenon. Salinity decreases growth and yield of plants, therefore, ways to combat deleterious effects of soil salinity on plant growth should be sought. One of these strategies is physiological prevention of salt accumulation in plants and increasing their resistance to salinity. In this greenhouse study, the main objective was to investigate the interaction effects of potassium (K) and boron (B) on yield and uptake of some micronutrients by roots and shoots of radish under salinity conditions. The experiment was carried out as factorial, based on completely randomized design with three replications, at 3 levels of K (1, 4 and 8 mM), 3 levels of B (0.1, 0.2 and 0.3 mg/L) and 3 levels of salinity (1, 4 and 8 dS/m) in quartz sand culture medium. Results showed that interaction of K and B on fresh and dry weight of shoots, fresh weight of roots and uptake of B, Fe, Cu, Zn and Mn was significant at different levels of salinity. Maximum fresh and dry weight of roots and shoots was observed in 8 mM K treatment. Also, maximum B, Fe and Mn uptake in shoots, and maximum B, Fe and Cu uptake by roots was observed at 4 mM K level. Uptake of B, Fe, Mn and Cu in roots was higher at salinity of 4 dS/m than 8 dS/m. At 4 dS/m salinity, maximum shoot yield and B uptake in roots, Zn uptake in shoots, and Mn uptake in roots and shoots, was observed at 8 mM K and 0.3 mg/L B. At salinity level of 8 dS/m, maximum B and Mn uptake in shoots and B and Fe uptake in roots was observed at 4 mM K and 0.3 mg/L B. According to the results this study, different levels of salinity and concentration of K and B, due to the interaction of these two elements, affect yield and uptake of plant micronutrients.