تاملي بر نظريات علماي فقه و حقوق در باب ديه جراحات پزشكي ( با تاكيد بر مسووليت كيفري پزشكان )

در فقه اسلامی پزشك امین جامعه است. بر پزشك، رسیدگی به حال بیمار، واجب شرعی و بر بیمار مراجعه به پزشك به از حیث وجوب عقلی و شرعی دفع ضرر از آدمی و از جمله مضمون آیه «و لاتلقوا بایدیكم الی التهلكه» واجب می‌باشد. از این‌رو پزشكی كه در قوانین موضوعه تنها به عنوان یك حق شناخته می‌شود در اسلام نوعی واجب كفایی بوده و نظرات فقهی و حقوقی كثیری را در باب تكلیف پزشكان سبب‌ساز گردیده است. گاهی اتفاق می‌افتد كه پزشك و یا مباشر او ضمن عمل جراحی كه مطابق قواعد فنی نیز صورت گرفته، جراحاتی را به مریض وارد می‌آورد كه منجر به مرگ بیمار می‌شود. توجه به این مساله كه آیا پزشك و مباشر او در این موارد ضمان داشته و از حیث قانونی، دارای مسوولیت كیفری و پرداخت دیه باشند؟ موضوع اصلی این پژوهش می‌باشد. یافته‌های این پژوهش كه با روش توصیفی-تحلیلی و با بهره‌گیری از ابزار كتابخانه‌ای صورت گرفته حاكی از آن است كه مطابق قواعد فقهی و حقوقی، چنان‌چه بی احتیاطی پزشك ماهر و یا مباشر او به تلف جان یا نقص عضو بیمار منتهی گردد، دارای مسوولیت كیفری و ضامن پرداخت دیه می‌باشد و چنان‌چه در مواقع اضطراری كسب رضایت از بیمار ممكن نباشد در صورت تلف جان یا نقص عضو به واسطه «قاعده احسان» پزشك، از مسوولیت مبرا است كه البته در این باب هنوز وحدت رویه جامعی میان علمای شیعه و دیگر علمای اهل سنت شكل نگرفته است، لكن به عنوان قول مشهور مستند است.