سير تاريخي اجماع و تطورات فقهي آن

موضوع اجماع با خاستگاه سیاسی بعد از رحلت پیامبر گرامی(ص) مطرح و امامان معصوم شیعه نیز آن را جهت دادند. فقهای امامیه با الهام از پیشوایان دینی، در صورت كاشفیت از رای معصوم آن را پذیرفتند. اختلاف‌نظر در جزئیات، مبانی سه گانه حجیت و انحاء مختلف كاشفیت و حجیت انواع اجماعات محصل، منقول، مركب، مدركی و اجتهادی چالش‌انگیز شد. این مبانی و مباحث اصولی، در مقام عمل و استنباط فقهی تعدادی از آرای فقهی را متاثر از خودشان نمودند. گسترش نقد نظرات گذشتگان در خصوص تحصیل و نحوه شكل‌گیری اجماع، و اعتراض به نقل اجماع پیشینیان و نیز متهم شدن آنها به اجتهاد در اجماع، چالش دیگری فراروی مدعیان اجماع گذاشت. برخی پسینیان و معاصران نیز اصل حجیت اجماع و یا امكان حجیت و وجود ملاكات آن را زیر سوال بردند. بررسی سیر تاریخی اجماع و تطورات فقهی آن و تطبیق اصول حاكم بر اجماع، با سیره و روش عملی فقهای شیعه در مقام استنباط، با بازنگری دوباره در ملاك‌های كاشفیت و امكان تحصیل آنها، و شناسایی اجماعات اجتهادی و متخالف، و نیز تعیین چارچوب حجیت اجماع منقول، تحولی بزرگ در برخی احكام فرعی مستند به اجماع ایجاد می‌نماید.