بررسي تطبيقي «قيام» در انديشه زيديه و امام خميني

“Uprising” in the thoughts of Zaidiyyah and Imam Khomeini: a comparative study

مذهب شيعه همواره مدعي پويايي و قيام براي نيل بيشتر به آرمان‏ها و بهبود حيات دنيوي و اخروي انسان بوده و در اين راستا، همواره با موانع باطل در ستيز بوده است، اين مقوله با توجه به آموزه‌هاي اسلام، به جرياني ثابت در تفكر شيعي تبديل شده است. قيام در انديشه‌ شيعه متمايز از مفاهيمي چون شورش و اقدام به سيف است. در ميان شيعيان و در ادوار تاريخي‏شان بعد از حادثه‌ كربلا، قيام امام خميني به‏لحاظ توفيق در ايجاد تغييرات اجتماعي، مؤثرترين قيام بوده است. در ميان فرق و مذاهب اسلامي، انديشه‌ زيديه با مكتب اماميه نزديكي بسياري دارد كه پرداختن به مطالعه‌ تطبيقي ميان اين دو جريان فكري در موضوع قيام مفيد خواهد بود. بررسي مباني كلامي، اعتقادي و فقهي درباره قيام (امامت، جهاد، امر به معروف و نهي از منكر، حكومت) و جان‏مايه‌هاي آن (مفهوم، انگيزش، ابزارهاي تحقق، اهداف و چشم‌اندازها، قواعد فكري و نظري) به تنقيح نسبت ميان گفتمان قيام در امام خميني و زيديه كمك خواهد كرد. در اين نوشتار با رجوع به منابع كتابخانه‌اي تاريخي، فقهي و كلامي و با روش توصيفي ـ تحليلي به اين مهم پرداخته شده است.

The Shi’a sect has always considered activism and uprising as means to better reach the ideals and improve both worldly and otherworldly lives, from the inner strengths of the man to the entire universe. In this vein, it has always been fighting with the barriers of the vicious. With regard to the Islamic teachings, this issue has become a stable trend in the Shi’a thought. In the Shi’a thought, the concept of “uprising” is something deeper and wider than “insurgency” and “armed rebellion”. In the historical period after the Karbala event and among the Shi’as, Imam Khomeini Uprising has been the most effective uprising in terms of creating social changes. Among the Islamic sects and factions, the Zaidiyyah thought has many things in common with Imamiya School. Thus, in studying the concept of uprising, a comparative study of these two currents of thought would be useful. Studying the theological, doctrinal and jurisprudential principles of uprising (Imamate, jihad, enjoining the good and forbidding the wrong, governance) and its content (the concept, motivation, means to achieve, goals and prospects, intellectual and theoretical rules) would help exploring the relationship between the uprising discourse in the thoughts of Imam Khomeini and Zaidiyyah. Building upon historical, jurisprudential and theological literature and using a descriptiveanalytical method, this article tries to conduct such a study.