بررسي عوامل فراز و فرود فقه شيعه پس از شيخ طوسي و مطالعه شرايط تاثيرگذار بر رشد دوباره آن

ادوار فقه و تحول در روش فقاهت شيعه رابطه ي مستقيمي با اوضاع اجتماعي ـ مذهبي جوامع شيعي دارد؛ به طوري كه مي توان آن را منعكس كننده ي خصوصيات يك عصر تاريخي و در عين حال موثر در شكل گيري عناصر عصر بعد دانست. اين تحولات فقط تفريع فقه و بيان احكام را دربر نمي گيرد، بلكه شامل روش استنباط و نقش فقها در كاربرد احكام نيز مي گردد. دو دوره مهم از ادوار فقه شيعي، مقارن با دوران حكومت ايلخاني و تيموري است؛ دوره ي نخست، دوره ي تقليد و ركود فقه است كه تا نيمه ي قرن هفتم ادامه دارد و پس از آن يكي از طولاني ترين ادوار فقه و اصول شيعه آغاز مي شود و مجددا، فقه شيعي، دوره اي از شكوفايي و پويايي را تجربه مي كند. در اين دوره با ظهور دانشمندان بزرگ شيعي، فقه دچار تحولات اساسي و مهمي مي شود. در اين مقاله سعي شده است با نگاهي به سير تحول فقه شيعه از دوره ايلخاني تا اواخر تيموري؛ عوامل ركود فقه شيعه پس از شيخ طوسي و شرايط تاثيرگذار بر رشد دوباره آن در دوره پس از مغول بررسي شود. ليكن پيش از آن با نگاهي مختصر به دوره قبل از ايلخاني به كارنامه و تلاش هاي شخصيت­هاي برجسته­اي نظير شيخ طوسي، شيخ مفيد و سيد مرتضي اشاره شده است. همچنين موانع پيشِ روي علماي عصر مغول و فرصتها و چالش هاي آن عصر، بخش ديگري از اين مقاله را تشكيل مي دهد. بررسي سير تحول فقه شيعه و شرايط پر فراز و نشيب آن طي دو دوره ي مذكور، نتيجه ي پاياني اين نوشته است.