نظريه و روش در دوره‌بندي تاريخ ساساني

Theory and Method in Periodizing Sassanian History

دوره‌بندي تاريخ ساساني (224 تا 651 م) از نكات مهم، در بررسي سير تحول و دگرديسي اين سلسلۀ مهم تاريخ ايران است. در اين دوره‌بندي، به مباني مشروعيت دولت ساساني و جهان‌بيني مسلط در هر دوره از تاريخ آن توجه شده‌است. گفتار حاضر بر‌آن است تا با بررسي مباني مشروعيت در پادشاهي ساساني، به اين پرسش پاسخ دهد كه تاريخ سلسلۀ ساساني به چه دوره‌هايي تقسيم مي‌شود و اين دوره‌بندي بر چه اساسي صورت‌گرفته‌است. در اين پژوهش كه به روش توصيفي‌تحليلي نوشته شده، سعي شده‌است تا مبنايي مدون براي دوره‌بندي تاريخ ساساني فراهم شود. ازاين‌رو، دوران ساساني به دو پادشاهي مقدس متقدم و متأخر (كياني)  تقسيم شده‌است كه هريك داراي مباني مشروعيت متفاوتي هستند و خود به زير‌دوره‌هايي مشخص تقسيم شده‌اند. اهميت چنين دوره‌بندي هنگامي مشخص مي‌شود كه بدانيم چنين كاري تاكنون تنها يك‌بار صورت گرفته‌است. اين پژوهش براساس مباني مشروعيت و جهان‌بيني مسلط، در هر يك از دوره‌هاي تاريخ ساساني پيكره‌بندي شده‌است؛ بنابراين، بديهي است كه تفاوت‌هاي بنيادين با دوره‌بندي پيشين داشته باشد.

Periodizing Sasanian History (224651 AD) is an important issue in studying the development and change in this important Iranian dynasty. The essential point in this periodization is a focus on legitimization methods and dominant world view in each segment of its history. The present essay will examine the ways in which Sasanian kingship was legitimized and how can this be used in a periodization of the dynasty. By dividing the Sasanian kingship into two early and late (Kayanid) holy kingships based on different methods of legitimization, and further subclassifications, one can attempt a new periodization. The single previous study of the subject will be critically examined from a theoretical standpoint and social and economic circumstances will be taken into consideration in proposing a new theory.