تأثير جنگ‌هاي ايران و بيزانس (603 تا 628 م) در فروپاشي دولت ساساني

The Effect of the SasanianByzantine Wars (A.D. 603628) on the Collapse of Sasanian Empire

ايران ساساني در اوايل سدۀ هفتم م، در اثر جنگ‌هاي طولاني با امپراتوري بيزانس (603 تا 628 م) و شكست بعدي آن، توان نظامي و دفاعي خود را از دست داد و به بحراني سياسي و اقتصادي گرفتار شد. پيش از اين، براساس مطالعات سكه‌شناختي، معلوم شده بود كه پس از اين شكست، تنها در تعدادي از ايالت‌هاي ايران به نام پادشاهان ساساني سكه ضرب مي‌شد. اين گوياي آن است كه ايالت­هاي ديگر از كنترل آنان خارج شدند. همچنين، منابع ادبي نشان داده‌اند كه سرزمين‌هاي ساسانيِ عرب‌نشين نيز بعد از شكست ساسانيان از بيزانس، از سلطۀ آن‌ها خارج شدند. در اين مقاله، نگارنده نشان داده‌ است كه براساس مدارك باستان‌شناختي و سكه‌شناختي، ايالت‌هاي شمالي دولت ساساني كه صحنۀ اصلي جنگ‌هاي بيزانسي بود، بيشترين آسيب‌ها را ديد و از حدود 623 م، از كنترل دولت ساساني خارج شد. از دست ‌رفتن اين ايالت‌ها بي­شك عامل مهمي در تضعيف دولت ساساني از نظر نظامي و مالي بوده و در نتيجه، از عوامل شكست آن دولت به دست اعراب مسلمان بود. اين عامل همچنين، نقش مهمي داشت در رخنۀ سريع اعراب مسلمان در ايالت‌هايي كه مدت‌ها بود از كنترل ساسانيان خارج شده بودند.

Sasanian Empire in the early 7th century AD, due to long years of wars with Byzantine Empire (603626 AD) and its later defeat, lost its military and defensive strength, and went through a political crisis. Before this time, based on numismatic studies, it was revealed that following this defeat, only some provinces of the empire minted coins in the name of the Sasanian emperors, and it shows that other provinces were out of Sasanian’s control. Furthermore, literary sources have illustrated that Arab regions of the Sasanian Empire, after Sasanian’s defeat from Byzantine were out of Sasanian’s rule. The author, in this article has showed that according to archeological and numismatic evidence, Azerbaijan province which was the scene of SasanianByzantine battlefield, received the most damages, and since about 623 AD was out of Sasanian’s control. The fall of the Sasanian hegemony in the provinces, was undoubtedly an important factor in weakening of Sasanian military and financial power and consequently contributed considerably to its defeat by Arab Muslims. This factor had also a significant role in Arabs’ penetration in the provinces which were out of Sasanian rule