مباني فلسفي تربيت انسان در حكمت متعاليه

Philosophical Principles of Human Training in the Transcendent Philosophy

‌در اين مقاله و با استفاده از روش تحليل و استنتاج، تلاش شده تا طرحي از پيامدهاي ديدگاهِ فلسفي ملاصدرا در حوزه تربيت، ارايه گردد. چنين طرحي ميتواند چارچوب و چشم اندازي از تربيت ديني و الهي را در فضاي غبار آلود و بحران‌زده نظامهاي تربيتيِ سكولار، براي ما ترسيم نمايد. ارتزاق از سرچشمه وحي و روايات و تلفيق برهان با شهود در فلسفه صدرايي، جايگاهي ويژه به اين فلسفه بخشيده است. ابتكار ملاصدرا درطرح هويتِ تعلقي نفس، ضمن حل معماي ناگشوده ارتباط نفس با بدن، امكانِ تحولِ ذاتي نفس(در مقابل تحول در اعراضِ نفس) را اثبات، و ضرورتِ عقلي تربيت را تبيين مينمايد. در طرح انسانشناسي فلسفي ملاصدرا، نفس، هم براي حدوث و هم براي تحقق هويت خويش به بدن نياز دارد. بدن ميدانِ ظهور نفس، محل افعالِ آن، و تنها سرمايه انسان براي خلق هويت خويش است. بدن، نقشي پيچيده و منحصر بفرد در فرآيند تربيتِ انسان، برعهده دارد. دستيـابي بـه تصـويـري روشن از چگونگيِ تبديلِ وجـودي مـادي(نـطـفـه)، بـه انسـاني مجـرد و ابـدي، رمـز گشـايي از نظـريه حـركـت جـوهري او و بيان حقيقتِ تربيت است. در نهايت، ملاصدرا با طرح نظريه جسمانيهالحدوث ـ ‌روحانيه‌البقا بودنِ نفس، نشان ميدهد كه دامنه و نهايت تربيتِ انسان از چشم اندازي بيكرانه، عميق و شگفت‌انگيز برخوردار است.

Following an analytic-deductive method, this paper is intended to provide a plan of the consequences of Mulla Sadra’s philosophical approach in the field of education. This plan can portray a framework and perspective of divine and religious training in the poisoned and crisis-stricken atmosphere of secular educational system before our eyes. Feeding on the source of Qur’anic revelation and traditions and synthesizing reasoning and intuition have granted a particular status to Sadrian philosophy. Mulla Sadra’s innovation with regard to posing the attached identity of the soul, while solving the secret of the relationship between the body and the soul, demonstrates the possibility of the essential change of the soul (as opposed to the changes in the accidents of the soul) and clarifies the rational necessity of training. In his plan of philosophical anthropology, the soul needs the body not only for its origination but also for the realization of its identity. The body is the realm of the appearance of the soul, the loci of its acts, and Man’s only asset for creating their own identity. It also plays a complex and unique role in the process of human training. Developing a clear picture of the quality of the change of a material existent (seed) into an eternal and immaterial human could decipher his theory of the trans-substantial motion and explain the truth of education. Eventually, through presenting the theory of corporeal origination and spiritual subsistence of the soul, Mulla Sadra demonstrates that the realm of human training enjoys an amazingly profound and infinite magnitude.