بررسي انتقادي سياست‌ها و برنامه‌هاي توسعه شهري در ايران

Critical study of urban development policies and plans in Iran

شهرها نيازمند سياستگذاري و برنامه‌ريزي براي توسعه هستند. طرح‌هاي توسعۀ شهري مانند طرح جامع، مهم‌ترين ابزارهاي اجراي سياست‌ها و برنامه‌‌ها به‌‌شمار مي‌‌روند. اجراي مؤثر اين طرح، نيازمند اسناد بالادستي مانند طرح آمايش سرزمين، سياستگذاري بهتر در برنامه‌هاي توسعه كلان، مديريت شهري كارآمد و مشاركت مردم است. در اين مقاله، براي تحليل تحولات شهري در ايران، از نظريه شهرنشيني وابسته استفاده شده است و با مروري بر مهم‌ترين اقدام‌‌هاي مداخله‌اي دولت‌ها براي توسعۀ شهري، نقدهاي مطرح‌‌شده درمورد طرح‌هاي توسعۀ شهري در دوران حاضر بيان مي‌‌شوند. به‌‌نظر مي‌رسد كه اكنون در نبود مشاركت و نظارت مردمي، سياست‌ها و برنامه‌هاي توسعۀ شهري گرفتار در ديوان‌سالاري‌هاي عظيم و رانت‌‌جويي‌هاي سازمان‌هاي عمومي، در مقابله با شرايط شهرنشيني وابسته شكست خورده‌اند. آنچه رشد شهرها را هدايت مي‌كند، نه چارچوب‌هاي سياستي، بلكه منافع گروه‌هاي قدرتمند سودجويي از زمين و رانت‌هاي شهري و تقلاي تهيدستان شهري براي تصرف زمين و ساخت كاشانه‌اي محقر است. شرايطي كه تداوم وضعيت شهرنشيني پيراموني را در پي خواهد داشت.

Cities need good, participatory and effective policies and plans for development. Urban development plans such as comprehensive plan are the most important tool for implementation of policies and plans. The effective implementation of city development plan requires high level documents such as spatial planning; good macro development plans policies, efficient urban management and public participation. I used the dependency theory for analyzing urban changes in Iran. The most important state interventions in urban development are reviewed and urban development plans are criticized. It seems urban development policies and plans are defeated by the lack of public participation and monitoring, huge inefficient bureaucracies and rent seeking public organizations. The formal policies and plans can’t solve the problems of dependent urbanization. The urban growth is leaded by the interests of powerful groups who are seeking land and city rents and the poor people who are trying for land acquisition and building slums. The continuity of periphery urbanization is the result of such condition.