بررسي حكمت‌هاي اخلاقي در تاريخ بيهقي و تطبيق آن با ضرب‌المثل‌هاي پارسي و عربي

A Reviewing moral philosophy of Beyhaqi‘s history and adaptation with Arabic and Persian proverbs

در ميان منابع تاريخي نبايد از ارزش آثاري غافل شد كه در عين گزارش وقايع تاريخي به تاملات خردمندانه و عبرت‌اندوزي‌‌هايي آراسته‌اند كه تاثير مثبت آن بر زندگي انسان و اصلاح شخصيت افراد انكارناشدني است. تاريخ بيهقي از ارزنده‌ترينِ اين آثار است كه اندوخته بزرگي از امثال و حكم دارد و نويسنده آن كوشيده است با بهره‌گيري از حكمت‌ها در پايان رويدادها و حوادث تاريخي، اثر خويش را وسيله‌اي براي روشنگري انسان‌ها قرار دهد. بسامد بالاي واژگان عربي در پند و اندرزها از مهم‌ترين ويژگي‌هاي قابل بررسي در تاريخ بيهقي است كه مي‌توان آن را نتيجه نظر داشتن نويسنده به حكمت‌ها و ضرب‌المثل‌هاي عربي دانست. در اين مقاله به روش توصيفي ـ تحليلي، پس از بررسي هدف بيهقي از آوردن حكمت‌هاي اخلاقي و تحليل آن‌ها و دسته‌بنديشان به دعوت به فضايل و دوري از رذايل، اين حكمت‌ها را با ضرب‌المثل‌هاي فارسي و عربي تطبيق داده‌ايم تا از يك سو تسلط بيهقي بر زبان پارسي و آگاهي كم نظير وي از زبان عربي را بنمايانيم و از سوي ديگر تلاش او را براي به خدمت گرفتن ادب خويش در جهت رشد شخصيتي انسان‌ها و سوق دادن آن‌ها به سوي كمال‌طلبي ارج نهاده و تحليل كنيم. باشد كه از رهاورد آن بر ارزش اخلاقي ـ ادبي يكي از گرانسنگ‌ترين شاهكارهاي ميراث ادب پارسي صحه گذاشته و راه را براي پژوهش‌هاي بعدي در اين زمينه هموار سازيم.

In the middle of the historic resource shouldn’t forget importance of literaries that in addition to have report of historic events did intellectual thoughts that its possitive effect on human life and correction of people‘s personality is undeniable. Beyhaqi‘s history is one of the dearest literaries that have big sowing form Amsal va Hekam and it‘s writer tried to put his literary for humans illumination with exploitation from wisdoms in the end of the historic events. In Beyhaqi‘s history high frequency of Arabic words in advices is one of the most important investigatable characteristic that it is the result of writer attention to Arabic advices and proverb. After investigation Beyhaqi ‘s purpose for bring moral philosophy and their analysis and classification this essay has a descriptive analytie procedure that it tried to adapt these philosophies with Arabic and Persian proverbs because it wanted to evoke Beyhaqi‘s domination On Persian and Arabic language. in addition his try for employ his polite for humans personality growth and lead them to idealism . In order for this direction to be leveled for the neat research ،in the hope of signing his result for literary- moral value in this area.