پايش و پيش‌بيني وقوع طوفان‌هاي گردوغبار با استفاده از داده‌هاي دوركاوي، سيستم اطلاعات مكاني و داده‌هاي زميني براساس بررسي تغييرات پوشش گياهي و عناصر اقليمي (مطالعه موردي: جنوب و جنوب‌شرق ايران)

Dust storms monitoring and predicting, using remote sensing, geographic information systems and observational data based on NDVI and climate elements (A Case Study :South and South East of Iran)

پديده طوفان‌هاي گردوغبار از مهم‌ترين مخاطرات زيست‌محيطي جهان امروز است كه هرساله خسارت‌هاي جبران‌ناپذيري را بر بخش‌هاي گوناگون، ازجمله محيط‌‌زيست و سلامت انسان‌ها وارد مي‌كند. هدف از اين مطالعه پايش و پيش‌بيني وقوع طوفان‌هاي گرد‌و‌غبار در جنوب و جنوب‌شرق ايران با استفاده از داده‌هاي سنجش‌ از دور در تلفيق با اطلاعات ايستگاهي است. به اين منظور، از 92 تصوير ماهواره‌اي سنجنده موديس و نيز داده‌هاي سازمان هواشناسي ايران در 18 ايستگاه همديدي جنوب و جنوب‌شرق كشور طي سال‌هاي 2001 تا 2009 استفاده شد. در اين مطالعه، روزهاي گردوغباري با دو منشا نزديك و خارج از ايستگاه‌هاي همديدي استخراج شد. پس از پايش ساليانه و ماهيانه طوفان‌ها، با استفاده از عناصر اقليمي و شاخص NDVI براي پيش‌بيني طوفان‌هاي گردوغبار، با استفاده از مدل رگرسيون مكاني چندمتغيره اقدام شد. نتايج نشان مي‌دهد كه در اوايل هر سال ميلادي وقوع طوفان‌ها افزايش و پس از ماه‌هاي ژوين و ژوييه سير نزولي پيدا مي‌كند. همچنين، گردوغبار با منشا نزديك ايستگاه باعث ايجاد بيشترين روزهاي گردوغباري در منطقه است، به‌طوري‌كه بيش از 78 درصد از روزهاي گردوغباري بر اثر وقوع اين نوع گردوغبار ايجاد شده است. آزمون اعتبارسنجي روابط رگرسيوني نشان داد كه اين روابط فراواني طوفان‌هاي گردوغبار را در ماه‌هاي گرم و پرغبار با دقت بالاتري پيش‌بيني مي‌كنند. با توجه به اينكه عمده گردوغبار اين منطقه با منشا نزديك ايستگاه‌هاست، مي‌شود با اقدامات بيابان‌زدايي و مقابله با فرسايش بادي حجم قابل‌توجهي از اين طوفان‌ها را كاهش داد. كليدواژه‌ها: طوفان‌هاي

Wind erosion and dust storms are of major environmental hazards all around the world. Because of The extent of arid and semiarid regions in South and South- East of Iran and the successive incidence of this phenomenon in this region, it is important to study these phenomena. The aim of this study is monitoring and predicting dust storms in south and south-east of Iran. For this purpose 92 Images of MODIS sensor as well as weather data of 18 stations are used. Dusty days (originating in outside and around the station) were extracted. After monthly and annually monitoring of storms, in order to predicting the frequency of dust storms based on spatial regression, climatic factors and NDVI are used. The results show that the number of storm are high in the beginning year and is decreasing in Jun and July. More than 78 percent of dust storms are of near station type. Spatial regression equations could predict amount of storms. Based on the origin of dust storms in this study combating desertification and wind erosion program could reduce frequency of this storms. Keywords: Dust storms, Climatic factors, NDVI, monitoring, Prediction