اثر تنش خشكي بر عملكرد و اجزاي عملكرد دانه ارقام سنتتيك مقاوم به‎خشكي و اكوتيپ‌هاي رازيانه (Foeniculum vulgare Mill.)

Effects of drought stress on seed yield and yield components in drought tolerant synthetic cultivars and ecotypes of fennel (Foeniculum vulgare Mill.)

در این پژوهش اثر تنش خشكی بر عملكرد و اجزای عملكرد دانه ژنوتیپ­های مختلف رازیانه در بهار سال 1393 در مزرعه تحقیقاتی پردیس ابوریحان دانشگاه تهران بررسی شد. آزمایش به‎صورت كرت­های خرد شده بر پایه طرح بلوك­های كامل تصادفی با سه تكرار  اجرا شد. دو رژیم آبیاری بدون تنش و تنش خشكی در كرت­های اصلی و شش ژنوتیپ رازیانه شامل دو رقم سنتتیك مقاوم به خشكی (سنتتیك زودرس و میان‎رس) و چهار اكوتیپ والدی (فسا، مشكین‌شهر، هشتگرد و فزوه) در كرت­های فرعی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد كه اثر تنش خشكی بر صفات عملكرد بیولوژیك، عملكرد دانه، تعداد چتر و تعداد چترك معنی­دار بود. كلیه صفات مورد مطالعه تحت شرایط تنش خشكی كاهش یافتند كه بیشترین درصد كاهش مربوط به عملكرد دانه (۴۰ درصد) بود. البته اختلاف معنی­داری بین ژنوتیپ­های مـورد مطالعـه از نظر كلیه صـفات مـورد بررسی وجود داشت. به‌طوری‌كه بیشـترین عملكـرد دانه متعلق به اكوتیپ­ فزوه با 1125  كیلوگرم در هكتار در شرایط بدون تنش و كمترین مقدار عملكرد دانه متعلق به اكوتیپ فسا با 434 كیلوگرم در هكتار در شرایط تنش خشكی بود. ارقام سنتتیك میان‎رس و زودرس در شرایط تنش خشكی بیشترین عملكرد دانه را تولید كردند. در این آزمایش، شاخص نمره تحمل به تنش ژنوتیپ­ها محاسبه شد و ارقام سنتتیك زودرس و سنتتیك میان‎رس با داشتن بالاترین میزان شاخص نمره تحمل به تنش به‎عنوان متحمل­ترین ژنوتیپ­ها به خشكی شناسایی شدند. این ارقام در محیط­های با آب و هوای متغیر به‌ویژه شرایط كمبود آب می­توانند عملكرد اقتصادی و پایدارتری تولید كنند.

Effects of drought stress on seed yield and yield components in fennel genotypes was evaluated at research field of college of Aburaihan, University of Tehran, Iran during 2013. Experiment was carried out in split plot arrangement based on a randomized complete block design (RCBD) with three replications. Normal irrigation and drought stress treatments were assigned to main plots and fennel genotypes including two drought tolerant synthetic cultivars (early and medium maturity synthetic cultivars) and their four elite parents (Fasa, Meshkinshahr, Fozveh and Hashtgerd) were randomized in subplots. Analysis of variance showed that effects of drought stress on number of umbels, number of umbellate, seed yield and biological yield were significant. Drought stress reduced all measured traits and seed yield (40%) was affected the most. Result showed significant differences among the genotypes for all of the studied traits. Mean comparison of the genotypes showed that the highest seed yield belonged to Fozveh (1125 kg/ha) in normal condition and lowest seed yield belonged to Fasa (434 kg/ha) under drought stress. Early and medium maturity synthetic cultivars had the highest seed yield in drought stress conditions. Stress tolerance score (STS) for genotypes were calculated. Early and medium maturity synthetic cultivars with the highest amounts of STS were introduced as the best genotypes with drought tolerant. Finally based on the results, the cultivars in environments with variable climate, especially water shortage, can produce satisfactory yield.