بررسي اثر غلظت‌هاي مختلف تنظيم‎كننده رشد گياهي و نوع ريزنمونه بر ميزان القاي كالوس، رويان‌زايي و باززايي شاخساره مرزنجوش بخارايي (Origanum vulgare ssp. gracile)

Effects of different concentrations of growth regulators and explants type on callus induction, embryogenesis and shoot regeneration of Origanum vulgare ssp. Gracile

     مرزنجوش بخارایی (Origanum vulgar ssp. gracile) از گیاهان دارویی متعلق به خانواده نعناعیان (Lamiaceae) می­باشد. تركیب غالب اسانس آن را كارواكرول تشكیل می­دهد. در این تحقیق تأثیر غلظت­های مختلف 2,4-D در تركیب با BAP بر روی كالوس­زایی ریزنمونه­های مختلف (كوتیلدون، هیپوكوتیل، گره، نوك شاخه و برگ) گیاه مرزنجوش بخارایی بررسی شد. اثر متقابل نوع محیط كشت در نوع ریزنمونه در سطح احتمال 1 درصد معنی­دار شد. در ریزنمونه برگ حداكثر القای كالوس (100 درصد) در تیمارهای 1 و 3 میلی‌گرم در لیتر 2,4-D و در ریزنمونه گره در تیمار 3 میلی‌گرم در لیتر 2,4-D حداكثر درصد القای كالوس (3/93 درصد) مشاهده شد. تیمار 1/0 میلی‌گرم در لیتر BAP كمترین میزان القای كالوس (صفر درصد) را در ریزنمونه برگ نشان داد. بیشترین درصد تولید كالوس رویان­زا در محیط كشت MS حاوی 1 میلی‌گرم در لیتر 2,4-D در تركیب با 1/0 میلی‌گرم در لیتر BAP در ریزنمونه نوك شاخه به‎دست آمد و كمترین میزان در محیط كشت MS بدون تنظیم‎كننده­ رشد گیاهی و محیط حاوی 1/0 میلی‌گرم در لیتر BAP در همه ریزنمونه­ها و در محیط حاوی 5 میلی‌گرم در لیتر 2,4-D در ریزنمونه هیپوكوتیل مشاهده شد. با افزایش غلظت تنظیم‎كننده­ رشد گیاهی 2,4-D رویان‎زایی كاهش یافت و در بین ریزنمونه­ها نوك شاخه و گره بالاترین درصد رویان­زایی را داشتند. در آزمایش بررسی اثر BAP در شاخه‎زایی ریزنمونه­ها، بیشترین میزان شاخه­زایی (100 درصد) در ریزنمونه گره و نوك شاخه در هر دو تیمار صفر و 1/0 میلی‎گرم در لیتر BAP به‎دست آمد.

Origanum vulgar ssp. gracile is one of medicinal plants belonging to Lamiaceae family. Carvacrol was detected as a dominant component of essential oils of the species. Effects of different concentrations of 2,4-Dichlorophenoxy Acetic Acid (2,4-D) in combination with benzyl adenine (BAP) were investigated on callus induction of various explants (Cotyledon, Hypocotyl, Node, Shoot Tip and leaf) of the species.Interaction between culture media and explant types was significant at 1% Level of probability. The highest percentage of callus induction (100%) was obtained on MS medium supplemented with 1 and 3 mg l−1 2,4-D on node explants. Maximum callus induction (93.3%) was observed on MS medium supplemented with 3 mg l−1 2,4-D. No callus induction (0%) was observed on control and MS medium supplemented with 0.1 mg l−1 BA on leaf explants. Higher percentage of embryogenic callus production was obtained on MS medium supplemented with 1 mg l−1 2,4-D in combination with 0.1 mg l−1 BAP on shoot tip explants. Percentage of embryogenic induction was the lowest on hormone free MS medium and media containing 0.1 mg l−1 BAP in all explants and MS media supplemented with 5 mg l−1 2,4-D on hypocotyl explant. By increasing 2,4-D concentration, embryogenesis was decreased and maximum embryogenesis percentage was obtained by shoot tip and node explants. Effects of BAP on shoot regeneration from explants, the highest shoot regeneration (100%) on nodes and shoot tip explants on hormone free media and MS media fortified with 1 mg l−1 BAP were obtained.