ارزيابي فعّاليّت و توان لرزه‌زايي گسل تبريز با شاخص‌هاي ژئومورفيك، تكنيك سنجش از دور و GIS

Evaluates the Activity and Seismic Power Assessment of Tabriz Fault Applying Geomorphic Indicators, Remote Sensing and GIS Technique

كلان شهر تبريز در حريم گسل فعّال تبريز قرار دارد كه اين گسل، از بخش انتهايي حوضه‌هاي آبريز گماناب‌چاي و وركش‌چاي در شمال شهر نيز عبور مي‌كند. پژوهش حاضر با استفاده از شاخص‌هاي ژئومورفيك، تكنيك سنجش از دور و GIS به بررسي فعّاليّت‌ و توان لرزه‌زايي گسل تبريز مي‌پردازد. براي دستيابي به هدف پژوهش، شاخص‌هاي ژئومورفيك شامل عدم تقارن حوضه، سينوسي جبهه‌ كوهستان،سينوسي رودخانه، نسبت پهناي كف درّه به ارتفاع درّه، شاخص ارزيابي نسبي تكتونيكي فعّال و مدل‌هاي تجربي به عنوان ابزار‌هاي مدلي و مفهومي استفاده شد. تصوير ماهواره‌اي سنجنده ASTER، نقشه زمين‌شناسي، مدل رقومي ارتفاع و نرم‌افزارهاي ENVI4.8 وArcGIS10.2 جزء ساير ابزارهاي فيزيكي اين پژوهش است. با پردازش داده‌هاي ماهواره‌اي شواهد تكتونيكي گسل تبريز همچون انحراف آبراهه‌ آجي‌چاي، پرتگاه گسل و پديده‌ عدسي شكلدر محدوه كلانشهر تبريز تفسير شدند. نتايج به دست آمده با شواهد ميداني منطقه تأييد گرديد. طبق نتايج، مقادير كمّي شاخص‌هاي عدم تقارن حوضه 7/39 و 2/23، سينوسي جبهه كوهستان 4/1 و 93/0،سينوسي رودخانه 1/1 و 3/1، پهناي كف درّه به ارتفاع درّه 08/1 و 2/1 به ترتيب براي حوضه‌هاي آبريز گماناب‌چاي و وركش‌چاي به دست آمد. بر اساس شاخص ارزيابي نسبي تكتونيك فعّال، حوضه‌هاي آبريز گماناب‌چاي و وركش‌چاي به ترتيب با مقادير عددي 5/1 و 1 داراي حركات تكتونيكي بسيار زياد هستند. نتايج شاخص‌هاي مورد بررسي، حاكي از تأثيرپذيري مورفولوژي حوضه‌هاي آبريز گماناب‌چاي و وركش‌چاي از حركات تكتونيكي گسل تبريز است. بر اساس نتايج مدل‌هاي تجربي، گسل تبريز توان ايجاد زمين‌لرزه‌هايي به بزرگي بيش از 6 ريشتر را دارد. پيامدهاي ناشي از گسترش تبريز بر روي گسل و ارتفاعات شمالي شهر با توجّه به نوع سازندهاي زمين‌شناسي به تدريج در اين محدوده‌ها در حال حضور هستند و با وقوع زلزله‌هايي به بزرگي ميانگين 9/6 ريشتر، عواقب ناشي از اين توسعه نامناسب در آينده نيز بسيار خطرناك خواهد شد.

Tabriz metropolitan is located in the area of the active fault which passes from the lower part of the Gomanabchai and Varkeshchai watershed in the north of the city. The present research aims at studying the activity and seismic power of Tabriz fault using geomorphic indicators, remote sensing and GIS techniques. To achieve this goal, geomorphic indicators, including basin asymmetry, sinus mountain front, Sinus River, valley floor width to valley height, assessment of active tectonic index and experimental models, were applied as the topic and model tools. Satellite images ASTER sensor, geological maps, digital elevation model and ENVI4.8, ArcGIS10.2 software's are other physical means in this research. Processing the satellite data, the tectonic evidence of Tabriz fault as Ajichai deviation stream, cliff fault and lensshaped phenomenon in the metropolitan were explained. The results were confirmed by field evidence area. Therefore, basin asymmetry 39.7 and 23.2, 1.4 and 0.93 sinus mountain front, 1.1 and 1.3 sinus river, valley floor width to valley height of 1.08 and 1.2 were calculated for Gomanabchai and Varkeshchai watershed respectively. According to relative active tectonics index assessment, Gomanabchai and Varkeshchai watershed have very high tectonic movements with values 1.5 and 1 respectively. Results indices show that Gomanabchai and Varkeshchai watershed morphology influence Tabriz fault tectonic movements. According to empirical models, Tabriz fault has the potential to create the earthquakes with the magnitude over 6 on the Richter scale. The consequences of the expansion of Tabriz on faults and north highlandsare gradually emerging in this areadue to the geological formations. In addition the occurrence of earthquakes of magnitude 6.9 on the Richter scale average, and the consequences of inappropriate development in the future will be very dangerous.