تعيين نواحي پايدار آب‌وهوايي استان كرمان با استفاده از روش‌هاي آماري چند متغيّره

Determining Climatic Stable Areas of Kerman, applying Statistical Multivariable Methods

شناخت ويژگي‌هاي پايدار آب‌وهوايي هر منطقه مي‌تواند در امر برنامه‌ريزي و آمايش سرزمين نقش مهمّي ايفا كند. تعيين دقيق نواحي پايدار آب‌وهوايي جهت دستيابي به توسعه پايدار هر منطقه ضروري است. يكي از روش‌هاي نوين تعيين نواحي پايدار آب‌وهوايي، روش‌هاي آماري چند متغيّره مانند تحليل عاملي و تحليل خوشه‌اي با استفاده از GIS است. با توجّه به پهناوري استان كرمان، تنوّع آب‌وهوايي زيادي در اين استان وجود دارد. در اين پژوهش، براي شناسايي دقيق نواحي پايدار آب‌وهوايي اين منطقه، از روش‌هاي آماري تحليل عاملي و تحليل خوشه‌اي با استفاده از سيستم اطّلاعات جغرافيايي استفاده شده است. بدين منظور 36 متغيّر آب‌وهوايي از 12 ايستگاه هواشناسي استان در يك دوره آماري 30 ساله (19792008) انتخاب شده است. متناسب با فاصله‌هاي ايستگاه‌ها و تغييرات مكاني متغيّرهاي انتخابي، شبكه‌اي به ابعاد 15*15 كيلومتر بر روي استان كرمان گسترانده شد. با استفاده از روش كريجينگ مقادير 36 متغيّر برآورد گرديد. به منظور كاهش ابعاد ماتريس داده‌ها از روش تحليل عاملي با چرخش واريماكس (عمودي) و از روش تحليل خوشه‌اي پايگاني به طريق وارْد جهت تعيين نواحي آب‌وهوايي استفاده شد و نقشه‌هاي مربوط با استفاده از GIS ترسيم گرديد. يافته‌هاي اين پژوهش نشان مي‌دهد كه نواحي پايدار آب‌وهواي استان كرمان ساخته چهار عامل به ترتيب دما، بارش، رطوبت و باد است كه 77/90 درصد واريانس متغيّرهاي اوّليه را تشكيل مي‌دهد. بارزترين ويژگي نواحي پايدار آب‌وهوايي مناطق جنوبي اين استان، گرما، در نواحي كوهستاني بارش، در نواحي جيرفت و كهنوج رطوبت و در نواحي بياباني باد است. با استفاده از تحليل خوشه‌اي كه بر روي چهار عامل انجام شد و بر اساس امتيازات عاملي، وجود شش ناحيه پايدار آب‌وهوايي در اين استان مشخّص مي‌شود.

It is obvious that the Recognition of climatic features of each region can play an important role in land use and planning. It is necessary to determine climatic stable areas precisely in order to get sustainable development. One of the new methods determining climatic stable areas is statistical multivariable methods such as factor analysis and cluster analysis using Geographical Information System (GIS). Considering the vastness of Kerman province, there are many climatic diversities in this province. In the present research, statistical methods like factor analysis and cluster analysis using GIS were applied to identify climatic stable areas in the aforesaid region. Therefore, 36 climatic variables were selected from 12 meteorology stations during a statistical 30 years period (19792008). Consistent with the distance of stations and positional variations of the selected variables, a network in 15×15 km dimensions was developed over Kerman province. The values of 36 variables were estimated using Kriging method. Factor analysis method accompanied by varimax (vertical) rotation were used to reduce data matrix dimensions, while cluster analysis method was used to determine the climatic stable areas. Moreover, the related maps were drawn applying GIS.  The findings revealed that the climate of Kerman province is consisted of four factors called temperature, precipitation, humidity and wind, respectively, which include 90.77 percent variance of primary variables. The most outstanding climatic feature of southern areas is heat, while in mountainous area is precipitation, in Jiroft and Kanouj areas is humidity and in dry areas is wind. The presence of six climatic stable areas is specified in this province using cluster analysis performed on four factors and based on factor scores.