بررسي و نقد انتقادات فخررازي به حدوث روحاني نفس ناطقه از ديدگاه ابن سينا

Critical Investigation of the Razi’s Critics to the Temporal Origination of the Soul in the Ibn Sina’s View

حادث يا قديم بودن نفس ناطقه انساني از مسايل چالش برانگيز و قديمي فلسفه است. ابن سينا در مقابل افلاطون كه نفس را قديم مي دانست، با اقامه براهيني در صدد اثبات حدوث نفس بر مي آيد. در مقابل، فخررازي با طرح انتقاداتي به براهين ابن سينا، نظريه او به چالش مي كشاند. در پژوهش حاضر اثبات مي گردد كه اشكالات فخر رازي ناشي سو برداشت او از مباني ابن سينا در اثبات ماده اولي از طريق برهان فصل و وصل، وحدت نوعي نفوس انساني و تمايز افراد آن با اعراض مفارق، علّت معّد بودن استعداد بدني جهت افاضه نفس ناطقه از سوي عقل فعّال، براهين ابن سينا در محال بودن تناسخ و قاعده "لا معطل في الوجود" مي باشد. هر چند مباني ابن سينا در برخي زمينه ها مانند تعلق نفوس جزيي و خيالي به ابدان افلاك بعد از قطع تعلق بدني، توانايي پاسخ گويي به اشكالات رازي را ندارد.

Abstract Temporal origination or eternity of the rational soul is one of the oldest problem of philosophy. In contrast to Plato, by giving some arguments, Ibn Sina has proven the temporal origination of the rational soul. Fakhr ad-Din ar Razi has proposed several critiques to the Avecina’s arguments. In this article, we are going to prove that, the origin of Razi’s critics is based on his misunderstanding of Ibn Sina’s philosophical views about the proof of prime matter, unity of the species of human souls and differentiation of them by accidents, the prone of bodily apt for donor of the rational soul by the active intellect, impossibility of the metempsychosis of the soul, and the rule of no idle in existence. Although, some views of Ibn Sina such as connection of the imaginational souls to heavenly bodies are not responsive to Razi’s critiques.