بررسي كال‌زايي و باززايي گياه دارويي آويشن دنايي (Thymus daenensis Celak.)

Callus induction and plant regeneration of Thymus daenensis Celak

آویشن دنایی با نام علمی Thymus daenensis Celak.، گیاهی از تیره نعناعیان و از گونه‌های اندمیك جنس آویشن در ایران می‌باشد. با وجود نیاز روزافزون برای تكثیر انبوه این گیاه به‌دلیل وجود انواع متابولیت‌های ثانویه مفید، اطلاعات كمی در مورد روش‌های ازدیاد آن وجود دارد. در این تحقیق برهم‌كنش بعضی از تیمارهای هورمونی به‌منظور ایجاد كشت درون شیشه برای كال‌زایی و ریزازدیادی گیاه آویشن دنایی در محیط كشت MS با غلظت‌های مختلف از هورمونهای اندول‌استیك اسید (IAA)، بنزیل آمینوپورین (BAP)، كینتین (Kin) و در حضور یا عدم حضور آسكوربیك اسید (AS) بررسی شد. نتایج نشان داد كه شاخص كالوس، وزن تر و وزن خشك در قطعات میان‌گره‌ای نسبت به قطعات مریستم رأسی مناسب‌ترند. باززایی گیاه از كالوس بدست آمده از جداكشت‌های مریستم رأسی و میان‌گره‌ای واجد اختلاف معنی‌داری بوده و بهترین تركیب‌های هورمونی برای باززایی گیاه شامل NAA-Kin به‌ترتیب با غلظت (5/4-5/1) و NAA-BAP به‌ترتیب با غلظت‌های (6-9) میلی‌گرم بر لیتر بود. تولید كالوس در قطعات میان‌گره‌ای اختلاف معنی‌داری نسبت به مریستم رأسی نشان داد و در تركیب هورمونی Kin-NAA (9-3) میلی‌گرم بر لیتر و NAA-BAP (6-9) میلی‌گرم بر لیتر در حضور آسكوربیك اسید بهترین تراكم تولید كالوس بدست آمد. در مجموع از میان تیمار‌های بكار برده شده، تیمار شاهد و تیمارهای هورمونی NAA و Kin اثرات مطلوب‌تری بر باززایی داشته و نیز كال‌زایی در قطعات میان‌گره‌ای بهتر انجام شده است.

Thymus daenensis Celak., belonging to the Lamiaceae family, is an endemic species of genus Thymus in Iran. Despite the increasing need for mass propagation of this plant due to the presence of useful secondary metabolites, there is little information about its proliferation. In the present study, the interaction of some hormonal treatments in the MS medium containing indole acetic acid (IAA), benzyl amino purine (BAP) and kinetin (Kin) in presence or absence ascorbic acid (AS) were investigated for callus induction and micropropagation of Thymus daenensis. Results showed that the callus index, fresh weight, and dry weight of callus from internode explants were better as compared with apical meristem explants. Significant differences were found for regeneration from callus cultures derived from apical meristem and internode, so that NAA-Kin (4.5 and 1.5 mg/L) and NAA-BAP (9 and 6 mg/L) were the best hormonal combination. As well, significant differences were found between callus production from internode explants and apical meristem explants, so that Kin-NAA (9 and 3 mg/L), and NAA-BAP (6 and 9 mg/L) in presence of ascorbic acid were the best hormonal combination. Overall, the control treatment, NAA and Kin showed favorable effects on callus induction and better regeneration was obtained from internode explants.