تأثير كودهاي زيستي بر ميزان و عملكرد اسانس و برخي خصوصيات فيزيولوژيكي گياه نعناع (Mentha spicata L.) در شرايط كم‌آبياري

Effects of bio-fertilizers on some physiological characteristics, essential oil percentage and yield of spearmint (Mentha spicata L.) under deficit irrigation

خشكی مهمترین عامل محدودكننده تولید محصولات زراعی به‌ویژه در نواحی خشك و نیمه‌خشك دنیا می‌باشد. به‌منظور بررسی اثر تنش خشكی و كود بر برخی خصوصیات فیزیولوژیكی، درصد و عملكرد اسانس در نعناع (Mentha spicata L.)، آزمایشی در سال 1393 در مزرعه تحقیقاتی پردیس كشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در كرج انجام شد. آزمایش به‌صورت كرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوك كامل تصادفی با سه تكرار اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل سه تیمار آبیاری (تأمین 100، 75 و 50 درصد نیاز آبی گیاه) به‌عنوان كرت اصلی و چهار رژیم كود شامل شاهد (عدم مصرف كود)، كود شیمیایی (اوره و سوپرفسفات‌تریپل)، كود زیستی (تركیبی از باكتری‌های ازتوباكتر، سودوموناس و قارچ مایكوریزا) و تلفیق كود زیستی+ 50% كود شیمیایی به‌عنوان كرت فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج بدست آمده نشان داد كه اثرات اصلی و متقابل كم‌آبیاری و كود بر همه صفات اندازه‌گیری شده معنی‌دار می‌باشد. با افزایش شدت تنش، میزان كلروفیل a، كلروفیل b، كاروتنوئید، كلروفیل كل، درصد اسانس، عملكرد اسانس و عملكرد خشك گیاه كاهش و مقادیر كربوهیدرات، پرولین و درصد نشت الكترولیت افزایش یافت. همچنین نتایج نشان داد كه در نظام آبیاری 100% و تأمین 75% نیاز آبی گیاه، كاربرد كود شیمیایی و تلفیقی باعث بهبود خصوصیات فیزیولوژیكی، عملكرد خشك و درصد و عملكرد اسانس شد و در نظام كم‌آبیاری شدید (تأمین 50% نیاز آبی گیاه)، كاربرد كود زیستی بهتر از سایر كودها عمل كرد.

Water scarcity adversely affects many physiological and metabolic processes of the plants. To study the effects of drought stress and fertilization on some physiological characteristics, essential oil percentage and yield of spearmint, a field experiment was conducted at the Research Farm of the College of Agriculture and Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran. The experiment was conducted in a split plot arrangement based on a randomized complete block design with three replications. Treatments included three irrigation treatments (100%, 75% and 50% of plant water requirement) as the main plot and four fertilizer regimes including no fertilizer (control), chemical fertilizer (N+P), bio-fertilizer (rhizome inoculation with Azotobacter, Pseudomonas and mycorrhiza) and integration of biological fertilizer and 50% chemical fertilizer as the sub-plot. The results showed that all traits measured were significantly affected by the main and interaction effects of deficit irrigation and fertilizer. The content of chlorophyll a, chlorophyll b, carotenoids, total chlorophyll, percentage and yield of essential oil and yield decreased with increasing water stress while the rate of carbohydrate and proline as well as the electrolyte leakage percentage increased. Furthermore, the results showed that under 100% and 75% irrigation systems, application of chemical and integrated fertilizers improved the physiological characteristics, yield and percentage and yield of essential oil. Under 50% irrigation regime, the best performance was related to bio fertilizer.