سنگ‌شناسي، ژئوشيمي و جايگاه تكتونيكي سنگ‌هاي آتشفشاني و توده‌هاي نفوذي ترسيري شمال شهر فيروزه (شمال‌شرقي ايران)

Petrology, geochemistry, and tectonic setting of Tertiary volcanic and intrusive rocks in the north of ShahreFirouzeh (northeast of Iran)

منطقۀ مورد مطالعه در فاصلۀ 15 كيلومتري شمال شهر فيروزه در استان خراسان رضوي قرار دارد و در جنوب شرقي كمان ماگمايي ترسيري قوچان سبزوار قرار دارد. زمين شناسي منطقه دربردارندۀ گدازه هايي با تركيب داسيت است كه توده هاي عميق و نيمه عميق به صورت استوك هورنبلند گرانوديوريت پورفيري و دايك گرانوديوريتي اليگوسن در آن نفوذ كرده اند. سنگ هاي آذرين با واحدهاي رسوبي جوان تر پوشيده شده اند. بافت واحد داسيتي، پورفيري تا گلومروپورفيري، بيش تر با زمينۀ جرياني است و كاني هاي كوارتز، پلاژيوكلاز، آلكالي فلدسپار و هورنبلند مهم ترين سازنده هاي آن هستند. تودۀ هورنبلند گرانوديوريت پورفيري، بافت پورفيري تا گلومروپورفيري دارد و كاني هاي كوارتز، پلاژيوكلاز، آلكالي فلدسپار و هورنبلند را دربرمي گيرد، در حالي كه تودۀ گرانوديوريت، بافت گرانولار دارد و بدون هورنبلند است. بر اساس مطالعات ژئوشيميايي، واحد آتشفشاني و توده هاي نفوذي اسيدي از نوع متاآلومينوس و پتاسيم متوسّط هستند و به گرانيتوييدهاي نوع I متعلّق هستند. غني شدگي عناصر LREE نسبت به HREE و عناصر LILE نسبت به HFSE تشكيل ماگما را در پهنۀ فرورانش تأييد مي كند. مذاب آنها از ذوب بخشي آمفيبوليت گارنت دار (بين 10 تا 25 درصد) تشكيل شده است. مقادير اكسيدهاي اصلي، غني شدگي عناصر LREE، ناهنجاري عمدتاً مثبت Eu، مقدار بالاي Sr (بيش از 499 گرم در تن) و مقدار كم Y (كم تر از 13 گرم در تن) و Yb (كم تر از 4/1 گرم در تن) نشان مي دهد كه ماگماي اين توده ها ماهيت ماگماهاي آداكيتي پر سيليس را دارند. سنگ هاي نفوذي و آتشفشاني شمال شهر فيروزه احتمالاً از ذوب بخشي ورقۀ اقيانوسي فرورانده شدۀ جوان و داغ نئوتتيس سبزوار و گوۀ گوشته اي روي آن در حاشيۀ قارۀ توران تشكيل شده اند.

The study area is located in 15 km of the north of ShahreFirouzeh in Khorasan Razavi province. The area is situated in the southeast of QuchanSabzevar arc magmatic. Lithology of the district includes dacitic lavas, which are intruded by Oligocene porphyritic hornblende granodioritic stock and granodioritic dike as subvolcanic and plutonic rocks. Igneous rocks were overlapped by younger sedimentary rocks. The texture of dacitic unit is porphyric to glomeroporphic with flow groundmass. Quartz, plagioclase, Kfeldspar, and hornblende are the main minerals. The texture of hornblende granodiorite porphyry is porphyric to glomeroporphic and plagioclase, Kfeldspar, hornblende, and quartz are the common minerals, whereas granodiorite unit is granular and hornblende is not present. Based on geochemical studies, the acidic volcanic and intrusive rocks show metaluminous and mediumK nature. These rocks belong to the Itype granitoid. Enrichment of LREE versus HREE and enrichment of LILE and depletion in HFSE indicate magma formed in subduction zone. The melt originated from partial melting of amphibolite with 10 to 25% garnet. Based on the average amount of major oxides, enrichment of LREE, mostly positive Eu anomaly, high Sr (up to 499 ppm), and low Y (<13 ppm) and Yb (<1.4 ppm) contents, the magma show silicarich adakitic nature. The intrusive and volcanic rocks of the northern ShahreFirouzeh were generated by partial melting of Sabzevar Neotethyan young and hot subducted oceanic crust and mantle wedge in the continental margin of the Turan plate.&nbsp;