گزاره‌هايي بر «دو عيد سنايي» در حديقه الحقيقه

Some Statements about "Do EydeSanaei" in Hadighe alHaghighe

يكي از ابيات قابل تأويل و تفسير در حديقه الحقيقه سنايي، بيت «صوفيان در دمي، دو عيد كنند/ عنكبوتان، مگس قديد كنند» است. وجود نمادها و استعاره‌هاي عرفاني در اين بيت، همچون «دو عيد صوفيان»، «عنكبوتان» و «مگس قديد كردن» سبب توجه ارباب معرفت به آن شده است و از روزگار سنايي تا دوره قاجار، چندين تفسير و تعبير راجع به آن از منظر عرفان و كلام نگاشته شده است. كهن‌ترين تأويلات مربوط به اين بيت، از عين القضات همداني و جديدترين آن، از كوثر همداني (عارف دوره قاجار) است. در تفسيرهاي موجود، اختلاف ديدگاه‌ها، بيشتر راجع به تعبير «دو عيد» است و اكثر گزارندگان، آن را به فنا و بقا تعبير كرده اند. با توجه به اين ‌كه دنيانكوهي، يكي از مفاهيم محوري در اشعار سنايي، به ويژه حديقه الحقيقه و قصايد اوست و او دنياپرستان را به جانوران و حيواناتي چون سگ، گربه، زاغ، مور، مگس، كركس و عنكبوت مانند كرده است لذا گزارندگان بيت مذكور، تفسير درستي از نمادهاي «عنكبوت» و «مگس قديد كردن» عرضه كرده اند كه عبارت از دنياپرستان و مشغول بودن به تعلقات دنيوي و اغراض نفساني است. در اين مقاله، ضمن معرفي گزاره‌هاي تحقيق شده درباره اين بيت، چهار گزاره ديگر نيز بررسي شده است.

One of the interpretable verses in Sanaei'sHadighe alHaghighe is "Sufiandardami, do eydkonand/Ankabutan, magasghadidkonand". The presence of mystical symbols and metaphors like "do eydesufian", "ankabutan" and "magasghadidkardan" has attracted the attention of scholars and, from the time of Sanaei to Qajar period, several interpretations of it have been proposed from the view point of mysticism and theology. The oldest interpretation of this verse belongs to Eyn alQozatHamedani whereas the newest one is by KotharHamedani (the Qajar mystic). In the existent interpretations, the point of difference is mostly about the interpretation of "do eyd" which has been construed as annihilation and survival by most interpreters. Since worldchiding is one of the pivotal notions in his poems, especially in Hadighe alHaghighe and his odes, and he likens worldseekers to animals such as dog, cat, raven, ant, fly, condor, spider and the like, the interpreters of this verse have provided a true interpretation of the symbols "ankabut" and "magasghadidkardan" which denote worldseekers and preoccupation with carnal desires and world attachments. In this paper, while introducing the researched statements about this verse, four other statements are also explored.