سنگ‌نگاري و زمين‌شيمي گرهك‌هاي تورمالين در لكوگرانيت آدربا (شمال‌خاوري گلپايگان، پهنه سنندج-سيرجان)

Petrography and Geochemistry of tourmaline nodules from Aderba leucogranite (northeast of Golpaygan)

لكوگرانيت آدربا، بخشي از همتافت دگرگوني گلپايگان (پهنه سنندج-سيرجان)، ميزبان گرهك‌هاي تورمالين عدسي‌شكل است. اين توده ميزبان گرهك‌هاي كوچك (نوع 1) با بزرگي 2 در 4 سانتيمتر و گرهك‌هاي بزرگ (نوع 2) با بزرگي نزديك به 7 در 14 سانتيمتر است. هسته گرهك‌هاي نوع 1 از تورمالين‌هاي كوچك با چندرنگي سبزآبي، كوارتز، پتاسيم‌فلدسپار (ميكروكلين) و آپاتيت سازمان يافته است؛ اما هسته گرهك‌هاي نوع 2، از درشت‌بلورهاي تورمالين با چندرنگي آشكار، به‌همراه كوارتز ساخته شده است. بر پايه بررسي زمين‌شيمي عناصر اصلي و نادر، اين تورمالين‌ها در محدوده آلكالن (قليايي)، از نوع شورل (گرهك‌هاي نوع 1) و قلمرو شورلدراويت (گرهك‌هاي نوع 2) رده‌بندي مي‌شوند. ميانگين مقادير REE در اين تورمالين‌ها داراي شيب منفي بوده و نشان‌دهنده آنومالي منفي (گرهك نوع 1) و مثبت (گرهك نوع 2) عنصر Eu است. به احتمال بالا، گرهك‌هاي نوع 1 در پي دو ساز و كارِ نبود آميختگي در مذاب‌هاي تكامل‌يافته و سپس شكسته‌شدن بيوتيت در مراحل پاياني تبلور تورمالين‌، تا مصرف كامل B (سيستم بسته) پديد آمده‌اند. براي گرهك‌هاي نوع 2، شكسته‌شدن بيوتيت در تعادل با سيال خارجي (سيستم باز) پيشنهاد مي‌شود.

The Aderba leucogranite in the Golpayegan metamorphic core complex (GMC), a part of SanandajSirjan zone, host lentiform small (2*4 cm)(Type 1) and large (7*14 cm)(Type 2)tourmaline nodules. In terms of mineralogical features, the core of these two types tourmaline nodules is different. The Type 1 composed of small bluegreen tourmaline, quartz, Kfeldspar (microcline) and apatite while the Type 2 is characterized by tourmaline coarse crystals accompanied by quartz. Based on major and trace elements data the tourmalines under discussion are classified as alkaline, schorl (Type 1) and schorldravite (Type 2). The mean REE values displays a negative slope and a negative (Type 1) and positive (Type 2) Eu anomalies. The overall petrographic observations and geochemical results indicate that the Type 1 is likely influenced by two mechanisms of liquid immiscibility in the evolved melt followed by biotite breakdown in the final stages of tourmaline crystallization to complete consumption of B (closed system). For nodules, Type 2, breakdown of biotite in equilibrium with the external fluid (open system) is proposed.