اثر شيب طولي مسير و تعداد تردد قاطر بر كوبيدگي خاك جنگل هنگام حمل چوب

سابقه و هدف: مسيرهاي مالرو، مسيرهاي حمل و نقل اوليه چوب از كنار كنده تا دپو مي باشند كه در اثر تردد حيوان باركش بوجود مي آيند. كمبود جاده هاي دسترسي، كم بودن حجم برداشت در هكتار و فشارهاي زيست محيطي ناشي از شيب زياد و خاك ناپايدار، چوبكشي با قاطر را در برخي مناطق جنگلي شمال ايران متداول نموده است. هدف از اجراي اين تحقيق بررسي اثر شيب طولي مسيرهاي حمل چوب با قاطر و تعداد تردد بر كوبيدگي و درصد پوكي خاك و همچنين تعيين حد رطوبتي بهينه خاك براي زمان بندي ورود قاطر به جنگل و كاستن از صدمات وارد به رويشگاه بود. مواد و روشها: يك مسيرمالرو با جهت حمل چوب رو به پايين در طرح جنگلداري سعدآباد گرگان انتخاب شد. مسير مورد نظر با توجه به شيب طولي به سه طبقه 10-0، 20-10 و 20> درصد و با توجه به تعداد تردد به طبقات 2، 4، 8 و 12 بار تردد تقسيم شد. در هر طبقه ميزان وزن مخصوص ظاهري يا كوبيدگي، درصد پوكي و رطوبت وزني خاك در محل ردسم ها از طريق نمونه برداري با استوانه فولادي و بررسي هاي آزمايشگاهي مورد اندازه گيري قرار گرفت. آزمايشات در قالب طرح فاكتوريل با دو عامل اصلي شامل طبقات تردد در چهار سطح و طبقات شيب طولي در سه سطح و در مجموع با 12 تيمار در كنار تيمار شاهد در نرم افزار آماري SAS به اجرا در آمد. يافته ها: نتايج نشان داد كه با افزايش شيب طولي مسير، وزن مخصوص ظاهري خاك افزايش و درصد پوكي كاهش يافت. همچنين با افزايش تعداد تردد قاطر، وزن مخصوص ظاهري به طور فزاينده اي افزايش يافت. با رسيدن به مرز 8 تردد، خاك به حداكثر وزن مخصوص ظاهري خود رسيد و افزايش تعداد تردد ديگر تاثير معني داري بر كوبيدگي خاك نداشت. اثرات متقابل دو عامل شيب طولي مسير و تعداد تردد قاطر بر رطوبت خاك در سطح احتمال 99 درصد معنيدار بود. مقادير R2 نشان داد كه متغيرهاي موجود در اكثر مدلهاي مربوط به رابطه وزن مخصوص ظاهري و رطوبت وزني توانسته است بيش از 80 درصد تغييرات را توجيه كند. مقدار رطوبت بهينه براي كاهش كوبيدگي خاك هنگام حمل چوب با قاطر بين 35 تا 40 درصد بدست آمد. نتيجه گيري: از آنجايي كه در شيب هاي تند و تعداد تردد هاي بالا ميزان كوبيده شدن خاك توسط سم قاطر بيشتر مي باشد، لازم است پيش از آغاز عمليات خروج چوب در چنين شرايطي، با اطلاع از حد رطوبتي بهينه و نمونه برداري از خاك نسبت به تعيين زمان مناسب براي آغاز عمليات به منظور كاستن از آسيب هاي وارده به خاك اقدام شود.