اثر پيش تيمار بذر با اسيد ساليسيليك بر جوانه زني چهار توده بومي شنبليله(Trigonella foenum-graecum L) در شرايط تنش شوري

سابقه و هدف: شوري يك عامل محيطي است كه تمام مراحل رشد و نمو گياه از جوانه زني تا توليد ميوه و دانه را كم و بيش تحت تاثير قرار مي دهد. جوانه زني، يكي از بحراني ترين مراحل رشد گياه در شرايط تنش شوري مي باشد. در اين شرايط، پيش تيمار بذر يكي از روش هاي بهبود جوانه زني و رشد آن در شرايط تنش محيطي مي باشد. تيمار بذر روشي است كه به واسطه آن بذرها پيش از قرار گرفتن در بستر خود و مواجهه با شرايط اكولوژيكي محيط، از نظر فيزيولوژيك و بيوشيميايي آمادگي جوانه زني پيدا مي كنند. اين آزمايش به منظور بررسي اثر پيش تيمار بذر چهار توده بومي شنبليله با ساليسيليك اسيد بر برخي شاخص هاي جوانه زني، گياه شنبليله و شناسايي متحمل ترين توده به شوري انجام شد. مواد و روش ها: اين تحقيق در سال 1392 در آزمايشگاه ويژه دانشكده كشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد، به صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار در ظروف پتري شيشه اي انجام شد. تيمارهاي آزمايشي شامل چهار سطح شوري (در چهار غلظت صفر، 60، 120 و 180 ميلي مولار) كلريد سديم و ساليسيليك اسيد (در دو غلظت صفر و يك ميلي مولار) بودند. در اين آزمايش اثر پيش تيمار بذر با ساليسيليك اسيد بر جوانه زني چهار توده بومي شنبليله در شرايط تنش شوري مورد بررسي قرار گرفت. صفات اندازه گيري شامل درصد جوانه زني، سرعت جوانه زني، طول ريشه چه، طول ساقه چه، وزن خشك ريشه چه، وزن خشك ساقه چه، وزن خشك گياهچه و نسبت وزن خشك ريشه چه به ساقه چه بودند. يافته ها: نتايج نشان داد كه اثر توده، ساليسيليك اسيد و شوري بر صفات اندازه گيري شده در سطح يك درصد معني دار بود. اثر متقابل توده و ساليسيليك اسيد به جزء طول ساقه چه و اثر متقابل توده × شوري و شوري × ساليسيليك اسيد به جز نسبت وزن ريشه چه به ساقه-چه بر بقيه صفات اندازه گيري شده معني دار بود. ولي اثرات متقابل توده × ساليسيليك اسيد × شوري بر هيچ يك از صفات مورد مطالعه معني دار نبود. با افزايش تنش شوري، كليه صفات مورد مطالعه كاهش معني داري نشان داد. در شرايط عدم وجود تنش شوري، كاربرد ساليسيليك اسيد تاثير معني داري بر افزايش صفات مورد بررسي نداشت ولي در تيمارهاي تحت تنش شوري تاثير مثبت بر جوانه زني داشت و سبب افزايش جوانه زني گرديد. به طور كلي، در بين چهار توده شنبليله مورد مطالعه، توده هاي اصفهان و آمل تحمل نسبتاً بيشتري به شوري در شرايط پيش تيمار و عدم پيش تيمار با ساليسيليك اسيد در بيشتر صفات اندازه گيري شده نشان دادند. نتيجه گيري: با توجه به نتايج بدست آمده اثر تمامي تيمارها بر صفات مورد مطالعه معني دار بود در حالي كه اثر متقابل توده و ساليسيليك اسيد بر طول ساقه چه، اثر متقابل توده و شوري و نيز شوري و ساليسيليك اسيد بر نسبت وزن ريشه چه به ساقه چه و اثر متقابل سه گانه ساليسيليك اسيد، شوري و توده در صفات اندازه گيري شده از نظر آماري معني دار نبودند. توده هاي بومي اصفهان و آمل در بيشتر مراحل رشد تحمل بيشتري نسبت به توده هاي همدان و ياسوج نشان دادند. بر اساس نتايج پژوهش حاضر، به نظر مي رسد بتوان از اين دو توده به عنوان توده هاي حاوي ژن هاي متحمل به شوري براي اصلاح توده هايي با پتانسيل عملكرد زياد استفاده كرد.