بررسي تنوع ژنتيكي برخي ژنوتيپ هاي ليمو اسيدي (Citrus aurantifolia Swingle) ايران بر پايه نشانگر AFLP

سابقه و هدف: مركبات يكي از مهمترين محصولات مناطق نيمه گرمسيري دنيا هستند كه لايم هاي اسيدي (Citrus aurantifolia) در آن گروه بزرگي را تشكيل مي دهند. كشت و كار اين گروه از لايم ها از دير باز در مناطق جنوبي ايران متداول بوده و نقش مهمي در اقتصاد منطقه دارد. از آنجا كه امروزه بسياري از درختان لايم منطقه به دلايل مختلف در معرض از بين رفتن قرار دارند، بنابراين داشتن اطلاعات درباره ژنتيك آن درختان براي طراحي برنامه هاي اصلاحي جهت دست يابي به گياهان مناسب و با اهداف خاص كمك شاياني است. در اين تحقيق سعي شده است نسبت به بررسي تنوع ژنتيكي برخي ژنوتيپ هاي بومي ليموهاي اسيدي مربوط به مناطق كاشت عمده اين محصول در جنوب ايران و مقايسه آنها با شش رقم تجاري، اقدام گردد. مواد و روش ها: پس از نمونه برداري از برگ هاي جوان و كاملا توسعه يافته، DNA ژنومي آنها استخراج شد. از نشانگر AFLP با كاربرد چهار تركيب پرايمري حاصل از آغازگرهاي EcoRI و MseI، شامل ECGC/MAGA، ECCA/MAGA، ECCA/MAGT و ECGC/MAAG براي بررسي روابط ژنتيكي 30 ژنوتيپ بومي از سه منطقه داراب (فارس)، منوجان (كرمان) و ميناب (هرمزگان) و شش رقم وارداتي استفاده شد. داده هاي حاصل توسط ضريب شباهت جاكارد و الگوريتم UPGMA مورد تجزيه قرار گرفتند. يافته ها: در مجموع اين چهار تركيب، توليد 126 باند قابل نمره دهي كردند كه 63/70% حالت چندشكلي داشتند. دامنه تعداد نوارهاي تكثير شده براي هر تركيب پرايمري در محدوده 26 الي 37 بود (متوسط 22 نواربه ازاي هر تركيب). حداكثر تعداد نوارمشاهده شده ي چند شكل در تركيب ECCA/MAGT به تعداد 27 نواربود. ميزان محتواي اطلاعات چند شكلي محاسبه شده براي تمام تركيب ها از 4/0 تا 5/0 با متوسط 48/0 بود. دامنه تشابه بدست آمده توسط ضريب تشابه جاكارد بين 24/0 تا 96/0 بود كه كمترين ميزان بين ليمو شيرين (C. limetta) و ژنوتيپ D8 از داراب و حداكثر بين دو ژنوتيپ منطقه ميناب (M4-2 و M4-2) مشاهده شد. تجزيه خوشه اي، نمونه ها را در چهار گروه قرار داد كه اين گروه بندي با موقعيت جغرافيايي تهيه نمونه ها مطابقت قابل توجهي نداشت. به عبارت ديگر نمونه هاي جمع آوري شده از مناطق مختلف از يكديگر تفكيك نشدند اما نمونه هاي منطقه ميناب شباهت ژنتيكي بيشتري با يكديگر در مقايسه با نمونه هاي دو منطقه منوجان و داراب نشان دادند كه دليل آن مي تواند محدود بودن تنوع كاشت مركبات در منطقه باشد. نتيجه گيري: درصد چندشكلي و محتواي اطلاعات چندشكلي قابل توجه حاصل از تركيبات آغازگري بكاررفته در اين پژوهش بيانگر توانمندي اين نشانگرها در تفكيك ژنوتيپ هاي مختلف ليمو اسيدي است. با استفاده از اين نشانگرها تنوع ژنتيكي چشم گيري بين ژنوتيپ هاي ليمو اسيدي مشاهده شد اما اين تنوع به گونه اي نبود كه قادر باشد ژنوتيپ هاي مناطق مختلف را از هم منفك نمايد. به نظر مي رسد شايد با افزايش تعداد تركيبات آغازگري و استفاده از ساير نشانگرها همانند SSR، SNP و غيره بتوان به اين تفكيك دست يافت. همچنين نتايج اين بررسي نشان داد كه ژنوتيپ هاي ليمو اسيدي ايران به دليل آنكه اكثرا به صورت جنسي تكثير شده اند داراي تنوع ژنتيكي بالايي مي باشند.