بررسي تنوع ژنتيكي بين همگروه هاي ارقام مختلف انگورهاي بيدانه و دانه دار در شهرستان اراك براساس ويژگي هاي مورفولوژيكي

سابقه و هدف:انگور يكي از مهمترين محصولات ميوه در ايران است كه اهميت زيادي در مصارف تازه خوري و كشمش دارد. كشور ايران با توليد حدود دو ميليون تن انگور، در بين كشورهاي توليد كننده اين محصول در رده نهم جهان قرار دارد. براي بررسي ساختار ژنتيكي انگور از ريخت-نگاري استفاده مي شود. ريخت نگاري علم تمايز انگور براساس ويژگي هاي مورفولوژيكي است و بر اساس آن هزاران رقم انگور بدون استفاده از نشانگرهاي ژنتيكي شناسايي مي شوند. هدف از اين تحقيق ارزيابي برخي از همگروه هاي ارقام بيدانه و دانه دار انگور در شهرستان اراك به منظور شناسايي همگروه هاي مناسب براي توسعه و كشت و كار آنها است. همچنين شناسايي همگروه ها و يا ارقام مطلوب براساس ارزيابي صفات مختلف از نظر گياهشناسي و باغباني مي تواند در حفظ ژرم پلاسم و اصلاح اين محصول موثر باشد. مواد و روش ها:در اين پژوهش بررسي تنوع ژنتيكي بين 49 همگروه انگور بيدانه و دانه دار از گونه vinifera با مطالعه 50 صفت مورفولوژيكي مربوط به برگ، شاخه، ميوه و بذر صورت گرفت. نمونه هاي مورد بررسي از چند منطقه در شهرستان اراك جمع آوري گرديدند .نمونه هاي برگ و ميوه از بخش هاي مختلف بوته به طور تصادفي جمع آوري گرديدند. براي ارزيابي صفات مرتبط با برگ از هر همگروه، 30 برگ به طور تصادفي در سه تكرار انتخاب و صفات مربوط براي آنها ثبت شد. براي ارزيابي صفات مرتبط با ميوه از هر همگروه سه خوشه و از هر خوشه 30 حبه به طور تصادفي در سه تكرار انتخاب و صفات مربوط براي آنها ثبت گرديد. يافته ها:نتايج نشان داد تنوع بالايي در برخي از ويژگي هايي مانند وزن خوشه، تعداد حبه در خوشه، وزن حبه، درصد مواد جامد محلول، درصد اسيد قابل تيتراسيون، وزن تر و خشك بذر و شاخص طعم ميوه بين همگروه هاي انگور وجود دارد. نتايج به دست آمده از تجزيه خوشه اي، نمونه-هاي مورد بررسي را به دو گروه اصلي تقسيم كرد به طوري كه ارقام بيدانه از ارقام دانه دار تفكيك شدند. تجزيه همبستگي ساده بين 18 صفت مهم نشان داد همبستگي مثبتي بين برخي از صفات وجود دارد. نتايج تجزيه به عامل هاي اصلي نشان داد، 13 عامل اصلي نزديك به 38/85% از واريانس كل بين نمونه ها را توجيه مي كند. پنج عامل اول كه بيشتر مربوط به صفات ميوه و برگ بود، نزديك به 43/59% از واريانس كل را توجيه نمودند. در تجزيه به عامل ها وزن، طول، قطر و اندازه حبه به همراه صفات مربوط به بذر مانند وزن تر و خشك بذر، درصد رطوبت و ماده خشك بذر جزء صفات مهم و تاثير گذاري بودند كه در عامل اول قرار گرفتند و براي ارزيابي همگروه هاي انگور مناسب هستند. نتيجه گيري:نتايج كلي اين تحقيق نشان داد تنوع زيادي در بين همگروه هاي ارقام انگور به لحاظ صفات كمي و كيفي ميوه وجود دارد. همچنين، برخي از همگروه هاي متعلق به ارقام بيدانه و دانه دار انگور داراي صفات مطلوبي بودند كه مي توان به طور تجاري مورد كشت و كار قرار گيرند و يا در برنامه اصلاح انگور براي دستيابي به نتاج مطلوب تر استفاده شوند. در بين ارقام بيدانه، بيشترين وزن يك حبه در نمونه شماره 23 (همگروه عسكري) 34/3 گرم برآورد شده است كه از روستاي هزاوه شهرستان اراك جمع آوري شده بود. همچنين حداكثر وزن يك حبه در بين ارقام دانه دار (24/5 گرم) در نمونه شماره 40 (همگروه شاهاني) ثبت شد. با توجه به اين كه توليد ارقام بيدانه با حبه بزرگتر از مهمترين اهداف اصلاح انگورهاي تازه خوري است، اين نتايج نشان مي هد با شناسايي ارقام انگور و انتخاب والدين مناسب در برنامه هاي به نژادي، مي توان ارقامي بيدانه با حبه هاي بزرگ را از تلاقي انگورهاي بيدانه و دانه دار بدست آورد.